Ρεπορτάζ: Χρήστος Μαζάνης
Μετά τη συνέντευξη στο zougla.gr του Ιταλού καθηγητή θαλάσσιας βιολογίας, Στέφανο Πιραΐνο, ο οποίος επισκέφθηκε πρόσφατα την Ελλάδα για να συμμετάσχει σε συνέδριο στο Λουτράκι που αφορούσε στην εμφάνιση μεδουσών στις ελληνικές ακτές, η ηλεκτρονική μας εφημερίδα, συνεχίζει να ερευνά το φαινόμενο φιλοξενώντας τις απόψεις διακεκριμένων επιστημόνων. Είναι γεγονός πως η επιδρομή των μεδουσών στις ελληνικές ακτές αφορά χιλιάδες πολίτες αλλά και πολλούς επιχειρηματίες εν' όψει της καλοκαιρινής περιόδου. Το φαινόμενο όμως αφορά και την ελληνική Πολιτεία, η οποία προετοιμάζεται για να αντιμετωπίσει αυτές τις προκλήσεις. Η πρόσφατη δημοσιοποίηση της είδησης πως στην Ελλάδα δεν έχει γίνει καμία μελέτη για τις τσούχτρες, δημιουργεί σοβαρό προβληματισμό για το αν τελικά έχουμε πάρει στα σοβαρά το πρόβλημα ή απλά θα μείνουμε για ακόμα μια φορά παρατηρητές.
Ήδη γειτονικές χώρες οι οποίες αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα, έχουν ξεκινήσει ενημερωτικές εκστρατείες αλλά έχουν εκπονήσει και μελέτες. Έτσι κατέληξαν με επαγγελματισμό στα αντίμετρα τα οποία λαμβάνουν, δίνοντας όμως προτεραιότητα στον πολίτη. Άλλωστε όπως τονίζουν διακεκριμένοι επιστήμονες του εξωτερικού, δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη λύση για τις μέδουσες. Όποιος υποστηρίζει κάτι τέτοιο λέει απλά ψέματα στον κόσμο. Μια αντιμετώπιση για τους ίδιους φέρεται να είναι μεταξύ άλλων και η σωστή ενημέρωση του πανικοβλημένου πολίτη.Κι όπως είναι φυσικό κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει στην Ελλάδα. Ο πανικός πάντως, αποδεικνύεται ο χειρότερος εχθρός.
O καθηγητής θαλάσσιας βιολογίας και ζωολογίας, του Πανεπιστημίου του Σαλέντο, Φερντινάρντο Μποέρο, σε συνέντευξή του στο zougla.gr, υποστηρίζει πως οι μέδουσες κάποια στιγμή μελλοντικά είναι πολύ πιθανό να αντικαταστήσουν τα ψάρια. Διακεκριμένος επιστήμονας παγκοσμίου φήμης, μελετάει τους θαλάσσιους οργανισμούς πολλά χρόνια. Για τις επιστημονικές του έρευνες έχει βραβευθεί. Παράλληλα είναι και βασικός συνεργάτης του ιταλικού ΕΛΚΕΘΕ (Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών). Μιλώντας στην ηλεκτρονική μας εφημερίδα, για το πρόβλημα με τις μέδουσες που αντιμετωπίζει η χώρα μας τα τελευταία δύο χρόνια δίνει τη δική του εξήγηση ενώ αποκαλύπτει μεταξύ άλλων πως τη δεκαετία του 1980 η Ελλάδα βρέθηκε αντιμέτωπη με μια παρόμοια επιδρομή.
Ακολουθεί η συνέντευξη η οποία έγινε στα ιταλικά:
Δημοσιογράφος: Kύριε καθηγητά το πρόβλημα με τις μέδουσες υπάρχει μόνο στην Ελλάδα ή και σε άλλες χώρες ; Στη χώρα μας αναζητούμε στρατηγική αντιμετώπισης, υπάρχει ;
Φερντινάρντο Μποέρο: Πολλές χώρες αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα όταν εμφανίζονται οι μέδουσες. Δεν είναι μόνο η Ελλάδα. Ελπίζουν όμως ότι θα μπορέσουν να το ξεπεράσούν και οι μέδουσες θα φύγουν. Συνήθως δεν υπάρχουν στρατηγικές για την αντιμετώπιση της παρουσίας των μεδουσών.
Δημοσιογράφος: Στην Ελλάδα ποιο είναι το είδος της μέδουσας που δημιουργεί το πρόβλημα στις ακτές και γιατί έχει επιλέξει τη χώρα μας το συγκεκριμένο είδος ;
Φερντινάρντο Μποέρο: Αυτή τη στιγμή αυτό που γνωρίζω είναι ότι έχετε πρόβλημα με το είδος Pelagia, αλλά δεν βλέπω να υπάρχει συνεχής παρακολούθηση της παρουσίας αυτών των ειδών στην Ελλάδα. Και σίγουρα δεν μπορώ να απαντήσω από την Ιταλία όπου και βρίσκομαι. Οι μέδουσες δεν επιλέγουν σε ποια μέρη θα πάνε. Μεταφέρονται από τα ρεύματα. Αν βρουν ευνοϊκές συνθήκες, οι πληθυσμοί τους μπορούν να αναπτυχθούν. Συνήθως η παρουσία μερικών ψαριών τις ευνοεί, αλλά θα μπορούσαν να ευνοηθούν από τα φυτά, τις υδατοκαλλιέργειες και από τις ζωοτροφές διασκορπισμού. Χρειάζονται στοχοθετημένες μελέτες για να απαντηθούν αυτές οι ερωτήσεις. Δεν νομίζω ότι σήμερα, στην Ελλάδα, υπάρχουν ειδικοί για τις μέδουσες.
Δημοσιογράφος: Υπάρχουν μέδουσες οι οποίες είναι επικίνδυνες για τον άνθρωπο και ποια είδη ;
Φερντινάρντο Μποέρο: Οι μέδουσες έχουν μικρά οργανίδια που εισάγουν το δηλητήριο στο θήραμά τους. Τα δηλητήρια δεν είναι τα ίδια και διαφέρουν από είδος σε είδος. Ορισμένα είδη έχουν ισχυρά δηλητήρια, για εμάς, άλλα όχι. Υπήρχε μόνο μία περίπτωση θανάτου. Προκλήθηκε από την πορτογαλική Physalia physalis, ένα συφονοφόρο (ένας συγγενής της μέδουσας) που επιπλέει και έχει πολύ μακρά πλοκάμια. Οι μέδουσες αυτές εισέρχονται από το Γιβραλτάρ στη Μεσόγειο. Συνήθως σταματούν στη δυτική Μεσόγειο, αλλά μπορούν επίσης να διασχίσουν το κανάλι της Σικελίας και να εισέλθουν στο Ιόνιο και στη συνέχεια στο Αιγαίο. Η Pelagia noctiluca, το είδος που είναι πολύ άφθονο σήμερα στην Ελλάδα, ήταν πολύ άφθονο ακόμη και στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Το συγκεκριμένο είδος, τσιμπά αλλά δεν σκοτώνει. Είναι ένα τυπικό είδος της Μεσογείου. Πριν από 20 χρόνια, η μέδουσα Rhopilema nomadica εισήλθε στη Μεσόγειο από το Σουέζ. Δημιούργησε τεράστιους πληθυσμούς στο Ισραήλ και τώρα επεκτείνεται και στην Τουρκία, έχει φθάσει στη Μάλτα και κάποιες έχουν εισέλθει στη δυτική Μεσόγειο. Δεν αποκλείεται ότι υπάρχει το είδος και στην Ελλάδα.
Δημοσιογράφος: Στην Ελλάδα τι άλλα είδη μεδουσών συναντάμε και για ποιο λόγο ;
Φερντινάρντο Μποέρο: Για να απαντήσουμε σε αυτή την ερώτηση, πρέπει να μελετήσουμε τη διανομή των μεδουσών. Δεν γνωρίζω εάν αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη μελέτες αυτού του είδους στην Ελλάδα.
Φερντινάρντο Μποέρο: Έχω ήδη αναφερθεί στο είδος Physalia. Εξαρτάται από το τι σημαίνει επικίνδυνο. Η πιθανότητα μια μέδουσα να σκοτώσει ένα άτομο στη Μεσόγειο είναι πολύ μικρή.
Δημοσιογράφος: Είναι πολλοί στην Ελλάδα οι οποίοι ρωτούν εάν οι μέδουσες προτιμούν τα κρύα ή τα ζεστά νερά. Δηλαδή υπάρχει περίπτωση σε μια ακτή όπου τα νερά είναι κρύα να μην εμφανίζονται ή το αντίθετο ;
Φερντινάρντο Μποέρο: Οι μέδουσες που εισέρχονται από το Σουέζ έχουν συνήθως προτιμήσεις για ζεστά νερά (τροπικά) αλλά υπάρχουν και μέδουσες που προτιμούν εύκρατα νερά και άλλες που ζουν στους πόλους της γης. Υπάρχουν εκατοντάδες είδη μέδουσας και έχουν διαφορετικές προτιμήσεις. Για να απαντήσουμε σε αυτό θα πρέπει να μελετηθούν οι μέδουσες στην Ελλάδα.
Δημοσιογράφος: Αυτή τη στιγμή το μεγαλύτερο πρόβλημα με την εισβολή των μεδουσών εντοπίζεται στον Κορινθιακό και στον Πατραϊκό κόλπο. Όμως βλέπουμε πως μέδουσες υπάρχουν και στη Ζάκυνθο. Υπάρχει περίπτωση να γίνουν «επιδρομές» και σε άλλες περιοχές, όπως σε νησιά ή στη βόρεια και νότια Ελλάδα. Μπορεί για παράδειγμα να δούμε κάποια στιγμή μέδουσες στην Κρήτη ή στη Μύκονο ή στην Κέρκυρα ή ακόμα και στις ακτές της Αθήνας ;
Φερντινάρντο Μποέρο: Εάν με ρωτήσετε τι καιρό θα κάνει τον Ιούνιο, μπορώ να σας απαντήσω ; Οι προβλέψεις για τη μετεωρολογία σταματούν σε τρεις ημέρες. Και υπάρχουν τεράστια παρατηρητήρια και μοντέλα προσομοίωσης. Δεν υπάρχει τίποτα για τις μέδουσες. Δεν μπορούμε να κάνουμε προβλέψεις. Δεν ξέρουμε.
Φερντινάρντο Μποέρο: Στις αρχές της δεκαετίας του '80 στις θάλασσες της Ελλάδας εισέβαλε το είδος Pelagia noctiluca. Σήμερα, η συγκεκριμένη εισβολή είναι μια μακρινή ανάμνηση. Μετά από τρία χρόνια η εισβολή τελείωσε και δεν υπήρχαν άλλες πια. Αλλά εδώ και χρόνια οι πληθυσμοί των μεδουσών είναι σταθεροί σε πολλές θάλασσες. Δεν μπορούμε να πούμε ότι το ίδιο πράγμα δεν συμβαίνει στην Ελλάδα.
Δημοσιογράφος: Εκτός όμως από τις μέδουσες υπάρχουν και άλλα θαλάσσια είδη τα οποία έχουν εισβάλει στη θάλασσα της Μεσογείου τα οποία δεν υπήρχαν πριν. Ποια κατά την άποψή σας είναι τα πιο σημαντικά και τι προβλήματα μπορούν να δημιουργήσουν ;
Φερντινάρντο Μποέρο: Έχουν εντοπιστεί και αναγνωριστεί περίπου 700 είδη που έχουν εισέλθει στη Μεσόγειο, ειδικά από το Σουέζ. Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών των ειδών είναι τροπική. Η θερμοκρασία της Μεσογείου αυξάνεται εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Τα τυπικά μεσογειακά είδη δεν είναι συνηθισμένα σε αυτές τις συνθήκες, οι οποίες, αντιθέτως, αποτελούν ευλογία για τα τροπικά είδη. Στο Ισραήλ για παράδειγμα, τα περισσότερα είδη εμπορικού ενδιαφέροντος, τόσο ψαριών όσο και οστρακοειδών, προέρχονται από το Σουέζ. Και οι μέδουσες εισήλθαν επίσης. Ένα σχετικό πρόβλημα είναι το Lagocephalus sceleratus (λαγοκέφαλος).Είναι τοξικό και αν το φάει κανείς μπορεί να τον σκοτώσει. Ήδη κάποιοι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους λόγω της κατάποσης, ειδικά στην Τουρκία.
Δημοσιογράφος: Ποια από αυτά τα είδη έχουν εισβάλλει και στις ελληνικές θάλασσες ; Θα πρέπει να ανησυχούμε ;
Φερντινάρντο Μποέρο: Τα συγκεκριμένα είδη δεν αναγνωρίζουν πολιτικά σύνορα και εξαπλώνονται στη Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Για κάποια ίσως πρέπει να ανησυχούμε, για κάποια άλλα όχι πολύ.
Δημοσιογράφος: Τι πρέπει να κάνουν οι πολίτες εφόσον συναντήσουν στη θάλασσα μέδουσες ; Πως θα γνωρίζουν ποιο είδος είναι ή αν είναι επικίνδυνο;
Φερντινάρντο Μποέρο: Υπάρχουν αφίσες που περιγράφουν ποια είδη είναι περισσότερο ή λιγότερο επικίνδυνα. Ο κανόνας είναι να μπείτε στο νερό με τη μάσκα και να παρατηρήσετε πού κολυμπάτε. Αν δείτε μέδουσες, πρέπει να καταλάβετε αν είναι είδος που τσιμπάει ή όχι. Αν έχουν μακριά πλοκάμια, είναι καλύτερα να μείνετε μακριά. Διαφορετικά μπορούν να προσεγγιστούν χωρίς σημαντικά προβλήματα. Δεν πρέπει να τις αγγίξετε. Σε μερικούς κόλπους της Πελοποννήσου, για πολλά χρόνια καταγράφεται η παρουσία της Cotylorhiza tuberculata, είναι μια ωραία μέδουσα και κάτω από αυτή συνήθως υπάρχουν νεαρά ψάρια. Δεν είναι πολύ επικίνδυνη και μπορείτε να τη θαυμάζετε χωρίς μεγάλους κινδύνους. Μην τις αγγίζετε όμως.
Δημοσιογράφος: Συνιστάτε το κολύμπι στα βαθιά ; Το προτιμούν πολλοί πολίτες το καλοκαίρι;
Φερντινάρντο Μποέρο: Οι μέδουσες δεν έχουν προτιμήσεις σε βαθιά νερά ή ρηχά νερά. Μπορούν να σταθούν στην επιφάνεια ή στο κάτω μέρος. Εξαρτάται από τα είδη και τα ρεύματα.
προστατεύονται σε περίπτωση κολύμβησης σε προβληματική ακτή ;
Φερντινάρντο Μποέρο: Τα μάτια, οι μασχάλες, το εσωτερικό των ποδιών. Μια ελαφριά στολή είναι αρκετή για να προστατεύεται κάποιος από τσιμπήματα σε αυτές τις περιοχές.
Δημοσιογράφος: Η μείωση ή η απαγόρευση της αλιείας στις προβληματικές περιοχές, προτείνεται ως μέτρο για τις μέδουσες. Υπάρχουν όμως πολλοί ψαράδες στην Ελλάδα όπου και ζουν από αυτή τη δουλειά. Τι απαντάτε σε αυτούς τους ανθρώπους ;
Φερντινάρντο Μποέρο: Οι μέδουσες παίρνουν τη θέση των ψαριών, επειδή η υπεραλίευση έχει εξαντλήσει τα αποθέματα στις θάλασσες. Η υπεραλίευση και η τεράστια ανάπτυξη της υδατοκαλλιέργειας θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε συνθήκες ευνοϊκές για την ανάπτυξη μεγάλων πληθυσμών μεδουσών. Απαιτούνται εις βάθος μελέτες για να απαντηθούν αυτές οι ερωτήσεις.
Δημοσιογράφος: Σε περιοχές όπου υπάρχουν προβλήματα με τις αποχετεύσεις, δηλαδή σε θάλασσες όπου χύνονται αστικά λύματα, μολυσμένες, είναι πιο συχνή η εμφάνιση των μεδουσών; Για παράδειγμα στην Ελλάδα, η περιοχή της Φωκίδας, λόγω προβλημάτων με τους βιολογικούς καθαρισμούς, τα λύματα χύνονται στη θάλασσα της Ιτέας. Η περιοχή αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα το καλοκαίρι με τις μέδουσες. Έχει να κάνει με τη μόλυνση ;
Φερντινάρντο Μποέρο: Δεν υπάρχουν συγκεκριμένες μελέτες για κάτι τέτοιο
Δημοσιογράφος: Τι θα προτείνατε στην ελληνική Πολιτεία να κάνει άμεσα για να μπορέσει να προστατέψει τις ακτές από την εισβολή των μεδουσών ;
Φερντινάρντο Μποέρο: Πρώτα απ 'όλα πρέπει να εντοπίσετε πού βρίσκονται και, με ωκεανογραφικά μοντέλα, να προσπαθήσετε να προβλέψετε πού θα μπορούσαν να μεταφερθούν από τα ρεύματα. Χωρίς σύστημα παρατήρησης, δεν μπορούν να γίνουν προβλέψεις. Θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν δίχτυα κατά των μεδουσών. Στην Αυστραλία υπάρχουν μέδουσες που σκοτώνουν. Οι κολυμβητές φορούν ελαφριά κουστούμια και υπάρχουν δίχτυα. Πρέπει να μάθουμε να ζούμε μαζί τους. Πρέπει να εκπαιδεύσουμε τον πληθυσμό.
Δημοσιογράφος: Με την ελληνική Πολιτεία έχετε κάποια συνεργασία πάνω σε αυτό το θέμα ;
Φερντινάρντο Μποέρο: Όχι δεν έχουμε καμία συνεργασία
Δημοσιογράφος: Αν σας καλούσαν στην Ελλάδα θα ήσασταν πρόθυμος να βοηθήσετε με τις γνώσεις σας ;
Φερντινάρντο Μποέρο: Γιατί όχι; Σίγουρα. Πρέπει να ξεκινήσουμε ερευνητικά έργα που προωθούν συνεργασίες. Οι έρευνες αυτές κοστίζουν…
http://www.zougla.gr/perivallon/paratiritirio-medouson/article/efialtiko-senario-i-medouses-8a-antikatastisoun-ta-psaria
