Βρήκε μέσα στο εικονοστάσι της μητέρας του κρυμμένα κειμήλια 100 ετών από τη Μικρά Ασία

Ένα φυλαγμένο σακουλάκι με χώμα από την Προύσα, το οποίο είχε κρατήσει ο πατέρας της πριν πάρει τον δρόμο της προσφυγιάς το 1922

Ένα απίστευτο εύρημα, εντόπισε μέσα στο εικονοστάσι που είχε η μητέρα του στο σπίτι της, ο Μιχάλης Κόκκινος, κάτοικος της Νέας Αλικαρνασσού που είναι μια από τις περιοχές του Ηρακλείου, με έντονο προσφυγικό στοιχείο. Η μητέρα του που έφυγε από τη ζωή τον περασμένο Σεπτέμβριο, φύλαγε μέσα στο εικονοστάσι μαζί με ό,τι πολυτιμότερο είχε, ένα σακουλάκι με χώμα από την Προύσα, το οποίο λίγο πριν πάρει τον δρόμο της προσφυγιάς το 1922 ο πατέρας της, είχε αποφασίσει να κρατήσει μαζί του για να θυμάται την πατρίδα που άφηνε πίσω του.

Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Κόκκινος, εξήγησε ότι δεν μπορούσε να πιστέψει αυτό που είχε στα χέρια του και πως η συγκίνησή του ήταν πολύ μεγάλη.

«Θέλησα να κάνω ένα ξεκαθάρισμα όσων είχε η μητέρα μου, για να δω ποια πράγματα μπορώ να χαρίσω, ποια να αποθηκεύσω και τι μπορεί να μην είναι χρήσιμο. Άνοιξα το εικονοστάσι και βρήκα το σακουλάκι με το χώμα. Δεν κατάλαβα τι ήταν, όμως έτσι όπως έπιασα το σακουλάκι κατάλαβα ότι κάτι έχει μέσα. Όταν διάβασα ότι επρόκειτο για χώμα από την Προύσα, πραγματικά δεν μπορώ να εξηγήσω αυτό που ένιωσα. Δεν ήξερα ότι υπάρχει αυτό το ενθύμιο, δεν μας είχε μιλήσει ποτέ η μητέρα μου. Η αλήθεια είναι ότι γνώριζα από παιδί πόσο δεμένοι ήταν με τον τόπο που άφησαν οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας, αλλά ποτέ δεν θα μπορούσα να πιστέψω ότι ανάμεσα σε όσα θεωρούσε η μητέρα μου ιερά και τα είχε μέσα σε αυτό το εικονοστάσι, ήταν και το χώμα που είχε μαζέψει πριν φύγει από την πατρίδα του, ο πατέρας της».

Το σημείωμα μοιάζει να είναι γραμμένο πιο πρόσφατα, «σημάδι ότι κάποιος που γνώριζε τι ακριβώς είναι αυτό, ήθελε να μας το γνωρίσει για να ξέρουμε όταν θα το βρούμε, τι ακριβώς είναι» είπε ο κ. Κόκκινος που όσο επιχειρεί να φροντίσει και να αποθηκεύσει πράγματα της μητέρας του, είναι σίγουρος ότι θα εντοπίσει και άλλα κειμήλια. «Ένιωσα και νιώθω ότι κάνω βουτιά στην ιστορία και πως με κάποιο τρόπο συνδέομαι με τους γονείς, τη γιαγιά και τον παππού μου, που θυμάμαι από μικρό παιδί να μας λένε ιστορίες για την πατρίδα στην οποία γεννήθηκαν. Πέρα από τη συγκίνηση, νιώθω και υπερηφάνεια για τους ανθρώπους αυτούς που μέσα από τον όλεθρο και τον δρόμο της προσφυγιάς, κατάφεραν και πάλι να σταθούν στα πόδια τους και να δημιουργήσουν» πρόσθεσε ο κ. Κόκκινος. Πάντως στην περιοχή της Νέας Αλικαρνασσού, σε πολλές από τις οικίες που έχουν αναφορά στο προσφυγικό στοιχείο, υπάρχουν κειμήλια που δεν έχουν αναδειχθεί.

«Είναι κάτι που το συναντάμε πολύ συχνά με αντικείμενα από τη Μικρά Ασία. Από κοσμήματα, εικόνες, σκεύη, υφάσματα, μέχρι οτιδήποτε άλλο οι άνθρωποι αυτοί πήραν μαζί τους, φεύγοντας. Νομίζω ότι πέρα από την ανάγκη να έχουν μαζί τους κάποια πράγματα, είχαν την ανάγκη να κρατήσουν και κάτι που να τους θυμίζει τον τόπο τους. Είμαι σίγουρος ότι φεύγοντας, μπορεί να μην το ήθελαν, αλλά ένιωθαν ότι ίσως να μην μπορούσαν να γυρίσουν ποτέ πίσω» ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος της τοπικής κοινότητας Νέας Αλικαρνασσού Αντώνης Σεκέρης. Ενόψει δε της συμπλήρωσης 100 ετών από την Μικρασιατική Καταστροφή, ο κ. Σεκέρης τόνισε ότι εκτός από τις εκδηλώσεις που προγραμματίζουν, διεκδικούν να πραγματοποιηθεί ένα μουσείο για τον Πολιτισμό της Μικράς Ασίας στο Ηράκλειο «όπου τέτοιου είδους εκθέματα, αντικείμενα που είχαν μαζί τους στο μεγάλοι ταξίδι της προσφυγιάς οι πρόγονοί μας, θα αποτελέσουν κομμάτια ιστορίας που θα μπορούν να βλέπουν οι νέες γενιές» συμπλήρωσε ο πρόεδρος της τοπικής κοινότητας Νέας Αλικαρνασσού.

Περισσότερα »

14η Σεπτεμβρίου Ημέρα Εθνικής Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μ. Ασίας

Ως Ημέρα Εθνικής Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το Τουρκικό Κράτος έχει καθιερωθεί με ομόφωνη απόφαση της Βουλής των Ελλήνων στις 24 Σεπτεμβρίου 1998 η 14η Σεπτεμβρίου.

Την πρωτοβουλία είχαν τρεις βουλευτές του ΠΑΣΟΚ με μικρασιατική καταγωγή, ο Γιάννης Καψής, ο Γιάννης Διαμαντίδης και ο Γιάννης Χαραλάμπους, οι οποίοι κατέθεσαν τη σχετική πρόταση νόμου στις 12 Μαΐου 1997. Στην εισηγητική έκθεση ανέφεραν, μεταξύ άλλων, ότι:

Η κατάρρευση των ελληνικών δυνάμεων το 1922 στη Μικρά Ασία, οι σφαγές, λεηλασίες και η προσφυγιά που ακολούθησαν, αποτελούν το αποκορύφωμα μιας συστηματικής προσπάθειας εξόντωσης του ελληνικού στοιχείου από τα χώματα της Μικρά Ασίας, που έβαλε τέρμα στην τρισχιλιετή παρουσία του στην πέραν του Αιγαίου Ελλάδα, μια περιοχή όπου αναπτύχθηκε η ωριμότερη φάση του ελληνικού πολιτισμού […] την τερατώδη αυτή γερμανική σύλληψη πρώτοι οι Νεότουρκοι ανέλαβαν να κάνουν πράξη. Και κοντά στις βάρβαρες ασιατικές μεθόδους του βίαιου εξισλαμισμού, του γενιτσαρισμού και των κατά τακτά διαστήματα φυλετικών εκκαθαρίσεων ήρθε να προστεθεί η τευτονική ψυχρή μεθοδικότητα με τη λειτουργία των περίφημων ταγμάτων εργασίας.

Ένα εκατομμύριο νεκροί, 1,5 εκατομμύρια οι πρόσφυγες, που ωστόσο κατάφεραν να μεταφέρουν την κρυμμένη ομορφιά της Μικρασίας στη μητέρα Ελλάδα!

Βαρβιτσιώτης: Ποτέ ξανά!

Μήνυμα για τα 99 χρόνια από τη Γενοκτονία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας ανάρτησε στον λογαριασμό του στο twitter ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης.

«99 χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τη Γενοκτονία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας», ανέφερε ο κ. Βαρβιτσιώτης και πρόσθεσε: «Χρέος μας είναι να διατηρούμε όχι μόνο ζωντανή την ιστορική μας μνήμη αλλά και αυτή η μνήμη να λειτουργεί συμβολικά και αποτρεπτικά για το μέλλον! Ποτέ ξανά!».

Τα γεγονότα

«Το βράδυ της μέρας που ξέσπασε η πυρκαγιά, είχα βγει από το σπίτι μου, που βρισκόταν σ’ ένα δρόμο κάθετο στην οδό Χατζηστάμου πήγα στην οδό αυτή, για να πληροφορηθώ τι συνέβαινε.

Πρέπει να σημειωθεί πως η πυρκαγιά δεν είχε ακόμα εξαπλωθεί σ’ αυτή τη συνοικία. Εκεί συνάντησα μια ομάδα διακοσίων-τριακοσίων οπλισμένων Τούρκων. Αφού τους είπα ότι ήμουν Γάλλος, τους ρώτησα τι έψαχναν. Μου απάντησαν απαθέστατα πως είχαν οδηγίες να ανατινάξουν και να κάψουν τα σπίτια της συνοικίας. Προσπάθησα τότε να τους μεταπείσω, αλλά μου απάντησαν: “Είναι ανώφελο, φύγετε, φύγετε!” Και πράγματι, λίγο χρόνο αφότου εγκατέλειψα το σπίτι μου, οι εμπρηστικές βόμβες άρχισαν να πέφτουν βροχή επάνω του». Jubert- Αυτόπτης μάρτυρας, γάλλος υπάλληλος τραπέζης.

Η καταστροφή αυτή άρχισε 7 ημέρες μετά την αποχώρηση και του τελευταίου ελληνικού στρατιωτικού τμήματος από τη Μικρά Ασία και μετά την είσοδο του τουρκικού στρατού, του ιδίου του Μουσταφά Κεμάλ και των ατάκτων του στην πόλη. Η φωτιά εκδηλώθηκε αρχικά στην αρμενική συνοικία και συγκεκριμένα από την ανατίναξη της Αρμενικής Εκκλησίας του Αγίου Νικολάου, όπου είχαν καταφύγει τα γυναικόπαιδα και πολιορκούντο από τους Τούρκους. Την πολιορκία την έσπασε με το ασκέρι του ο Έλληνας καπετάνιος Σιδερής (Ισίδωρος) Πανταζόπουλος, που επί πολλά έτη πολεμούσε τους άτακτους Τσέτες ληστές στα γύρω βουνά. Οι Έλληνες μπήκαν μέσα στην εκκλησία και έδωσαν νερό και τρόφιμα στους πολιορκημένους, όμως, οι πολυπληθέστεροι Τούρκοι γρήγορα ανασυντάχθηκαν και παίρνοντας πυρίτιδα από γειτονική πυριταδαποθήκη, περικύκλωσαν και πάλι την εκκλησία και την ανατίναξαν. Με τη βοήθεια του ευνοϊκού για τους Τούρκους ανέμου (που έπνεε αντίθετα από την τουρκική συνοικία) και της βενζίνης με την οποία οι Τούρκοι ράντιζαν τα σπίτια, η φωτιά κατέκαψε όλη την πόλη, εκτός από τη μουσουλμανική και την εβραϊκή συνοικία και διήρκεσε από τις 13 έως τις 17 Σεπτεμβρίου του 1922 (31 Αυγούστου έως 4 Σεπτεμβρίου με το παλαιό ημερολόγιο).

Τι είχε συμβεί λίγο πριν…

Μετά την κατάρρευση του μετώπου, την ευθύνη του οποίου έφερε ο τότε Διοικητής του Α΄ Σώματος Στρατού, υποστράτηγος Νικόλαος Τρικούπης, και την άτακτη υποχώρηση και αναδίπλωση του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος από το Αφιόν Καραχισάρ, (στα μέσα Αυγούστου του 1922), άρχισε και ο ξεριζωμός ενός μεγάλου μέρους του χριστιανικού πληθυσμού (Ελλήνων και Αρμενίων) προς τη μικρασιατική ακτή, που, κατά τους υπολογισμούς του Οικουμενικού Πατριαρχείου, έφτανε τις 250.000. Επίσης, στη Σμύρνη είχαν βρει καταφύγιο και 15.000 Αρμένιοι που συνωστίζονταν στα διάφορα ιδρύματα και σπίτια της Αρμενικής Κοινότητας.

Η αδιάκοπη όμως άφιξη των τρένων που μετέφεραν στρατιωτικά υπολείμματα και πρόσφυγες (υπολογίστηκε ότι έφταναν με ρυθμό 30.000 ατόμων την ημέρα) στη Σμύρνη, καθώς και οι έντονες φήμες της γενικής κατάρρευσης του μετώπου μεγάλωναν την ένταση και την ανησυχία του πληθυσμού, ενώ η προετοιμασία της ελληνικής διοίκησης για αναχώρηση δεν άφηναν πλέον τις παραμικρές αμφιβολίες για τη μετέπειτα εξέλιξη. Έναντι της έντρομης εκείνης κατάστασης που εξελισσόταν, χαρακτηριστική υπήρξε η απάντηση του Έλληνα Υπάτου Αρμοστή Αριστείδη Στεργιάδη στον πρώην Νομάρχη Λέσβου και Διοικητή Χίου Γεώργιο Παπανδρέου, όταν ο δεύτερος του συνέστησε να ενημερώσει άμεσα τον ελληνογενή πληθυσμό για να φύγει. Ο Στεργιάδης φέρεται να δήλωσε στον Παπανδρέου: “Καλύτερα να μείνουν εδώ, να τους σφάξει ο Κεμάλ, γιατί αν πάνε στην Αθήνα θ’ ανατρέψουν τα πάντα.”

Στις 24 Αυγούστου/6 Σεπτεμβρίου αναχωρεί και το τελευταίο ελληνικό στρατιωτικό τμήμα. Την επομένη οι χιλιάδες των προσφύγων Έλληνες και Αρμένιοι που κατέκλυζαν όλο το μήκος της περίφημης προκυμαίας “Κε” της Σμύρνης μάταια περίμεναν πλέον τα επιταγμένα ελληνικά πλοία για τη μεταφορά τους στα γειτονικά ελληνικά νησιά. Μετά όμως από έντονη παρέμβαση του Αμερικανού Προξένου Γ. Χόρτον, (G. Horton), στάλθηκαν δύο αμερικανικά αντιτορπιλικά για την εξυπηρέτηση των προσφύγων. Την επομένη, 26 Αυγούστου/8 Σεπτεμβρίου (1922), αναχωρούν οι ελληνικές Αρχές Σμύρνης. O μέχρι τότε Έλληνας Ύπατος Αρμοστής της Σμύρνης, Αρ. Στεργιάδης, επιβιβάστηκε σε αγγλικό πολεμικό πλοίο που του διατέθηκε με προορισμό την Κωνσταντινούπολη.

Η αντίστροφη μέτρηση για την πόλη της Σμύρνης είχε πλέον φθάσει.

Στις 11 Σεπτεμβρίου του 1922, δηλαδή δύο ημέρες πριν την έναρξη της καταστροφής της πόλης, είχε εκδηλωθεί στρατιωτικό κίνημα στη Χίο και τη Μυτιλήνη. Τούτο είχε ως συνέπεια όλος σχεδόν ο ελληνικός στόλος με το σύνολο των επίτακτων πλοίων να τεθεί υπό τους κινηματίες για τη μεταγωγή του ελληνικού στρατού προς το Λαύριο, προκειμένου να επικρατήσει η επανάσταση στην Αθήνα. Μάλιστα δε, το ελληνικό θωρηκτό Κιλκίς που ναυλοχούσε και είχε ως βάση τη Σμύρνη, με την έκρηξη του κινήματος και υπό τον κυβερνήτη πλοίαρχο Δεμέστιχα μετέβη στη Σάμο όπου και παρέμεινε προκειμένου να επιβάλει την επανάσταση παρότι οι καπνοί της καταστροφής, (κατά την ημέρα), και το φέγγος της πυρκαγιάς, (κατά τη νύχτα), ήταν ορατά τόσο από τη Χίο όσο και από τη Σάμο.

Την Τετάρτη 13 Σεπτεμβρίου ο πληθυσμός είχε διογκωθεί σε 700.000. Τούρκοι στρατιώτες άναψαν φωτιές αρχικά στην αρμενική συνοικία, η οποία μέχρι το μεσημέρι τυλίχθηκε στις φλόγες. Υπό την προστασία δικών τους στρατιωτών, Ευρωπαίοι και Αμερικανοί εκκένωσαν τους υπηκόους τους από τη Σμύρνη. Οταν έπεσε το σκοτάδι η πυρκαγιά είχε εξαπλωθεί μέχρι την προκυμαία, ασφυκτικά γεμάτη από πρόσφυγες. Τα μεσάνυχτα ο Βρετανός ναύαρχος Μπροκ διέταξε να σταλούν λέμβοι σωτηρίας και τη νύχτα όλα τα πολεμικά πλοία στον κόλπο γέμισαν με 20.000 ψυχές.
Την Πέμπτη 14 Σεπτεμβρίου μισό εκατομμύριο άνθρωποι βρίσκονταν ακόμη στην προκυμαία…..

Στις 15 Σεπτεμβρίου 1922 κατά την τρίτη ημέρα της καταστροφής της Σμύρνης το θωρηκτό Κιλκίς απέπλευσε και ενώθηκε με το θωρηκτό Αβέρωφ, μεταξύ Χίου και Σάμου, που κατερχόταν ολοταχώς το Αιγαίο προς Πειραιά, προερχόμενο από την Κωνσταντινούπολη, αφού προηγουμένως είχε σημειωθεί ανταρσία και είχε αποχωρήσει από τη Διασυμμαχική Ανταντική Ναυτική Δύναμη, που ναυλοχούσε στο Βόσπορο, (στην οποία είχε ενταχθεί μετά την υπογραφή της ανακωχής του Μούδρου), υπό τον κινηματία κυβερνήτη Αντιπλοίαρχο Γ. Χατζηκυριάκο.

Η φωτιά έκαιγε ό,τι είχε απομείνει και ο Κεμάλ εξέδωσε διάταγμα, σύμφωνα με το οποίο όσοι παρέμεναν μετά την 1 Οκτωβρίου θα εκτοπίζονταν στην κεντρική Ανατολία.

Το Σάββατο 16 Σεπτεμβρίου και την Κυριακή 17 Σεπτεμβρίου χιλιάδες Έλληνες και Αρμένιοι στρατεύσιμης ηλικίας οδηγήθηκαν σε πορείες στην ενδοχώρα.

Την Κυριακή 24 Σεπτεμβρίου ο Αζα Τζέννινγκς ξεκίνησε τη μεγάλη επιχείρηση εκκένωσης με πλοία από την Ελλάδα.

Το Σάββατο 30 Σεπτεμβρίου είχαν μείνει λιγότεροι από 50.000 πρόσφυγες και με παράταση οκτώ ημερών έφυγαν όλοι.

Περισσότερα »

Σαν σήμερα έφυγε η Φιλιώ Χαϊδεμένου : H γυναίκα που κράτησε ζωντανό τον πολιτιστικό πλούτο του Μικρασιατικού Ελληνισμού

 

Όσο ζω κι αναπνέω δεν θα σταματήσω ποτέ να μιλώ για όσα ζήσαμε οι Ελληνες της Σμύρνης, της Μικράς Ασίας, με τη Φωτιά, τον διωγμό, τον ξεριζωμό μας από τα άγια χώματα, την καταδίκη σε προσφυγιά…. 

Αυτά τα μάτια ώσπου να κλείσουν, θα βλέπουν μπροστά τους τα όσα έγιναν, και δεν συμφέρουν, και το στόμα μου θα μιλά για το άδικο του Ελληνισμού και θα ζητά την επιστροφή εκεί που είδαμε το φως, που μεγαλώσαμε, προκόψαμε, για να χαθούν όλα μέσα στον καπνό και στη φωτιά»…. Στις 6 Ιουνίου 2007 "έφυγε" από τη ζωή στα 108 της χρόνια, η γιαγιά Φιλιώ, η γυναίκα που έγινε σύμβολο του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας.

Η Φιλιώ Χαϊδεμένου γεννήθηκε από Ναξιώτη στην καταγωγή πατέρα και μητέρα Σμυρνιά, στα Βουρλά της Μικράς Ασίας το 1899. Πρόσφυγας πρώτης γενιάς έβαλε σκοπό της ζωής της να διασώσει όσα κειμήλια της πατρίδας της, της Μ. Ασίας μπορούσε.  

Σωσμένα αντικείμενα, φορεσιές, κειμήλια, κάθε τι που είχε σωθεί στον Μεγάλο ξεριζωμό και είχαν φέρει διασώζοντας τα οι εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες, έγιναν κτήμα του Μουσείου Μικρασιατικού ελληνισμού "ΦΙΛΙΩ ΧΑΙΔΕΜΕΝΟΥ", ένα όνειρο της που έγινε πραγματικότητα και πλέον φιλοξενεί πάνω από 500 εκθέματα. 

 Όλη της την σύνταξη την ξόδευε σε εισιτήρια λεωφορείων και πλοίων για να οργώνει την Ελλάδα, όπου υπάρχει μικρασιατικός ελληνισμός, και να μαζεύει αντικείμενα, όπως έγγραφα, ενδύματα, βιβλία, στολές, ακόμη και έπιπλα.

"Ο νους μου φεύγει ξανά και πηγαίνει σε μέρη πού με πονάνε, σε μέρη που δεν θα ξεχάσω ποτέ. Ο πόνος θα σταματήσει μόνο όταν πεθάνω. 

Το σώμα μου βρίσκεται εδώ, στο τώρα, αλλά το μυαλό μου συνεχίζει στο τότε, στην αγαπημένη πατρίδα που δεν ξέχασα ούτε στιγμή...", έγραψε σε κάποιο σημείο του αυτοβιογραφικού βιβλίου της "ΤΡΕΙΣ ΑΙΩΝΕΣ, ΜΙΑ ΖΩΗ" που εκδόθηκε από τις εκδ. Λιβάνη.

Στο βιβλίο περιγράφονται με γλαφυρό τρόποοι διωγμοί και οι θηριωδίες σε βάρος των Ελλήνων. «Καπνοί, φωτιές, ρημαγμένο τοπίο, σκηνές Κόλασης καίνε τα μάτια μου και τ' αυτιά μου ακόμα βουίζουν από τις σπαρακτικές κραυγές που γεμίζουν το δειλινό» έγραφε η γιαγιά Φιλιώ.

«Η Μικρασιατική Καταστροφή δεν είναι η μεγαλύτερη του αιώνα μας, αλλά η μεγαλύτερη των αιώνων, διότι τέτοια καταστροφή, μαζική σφαγή, φωτιά και καταστροφή, εγώ τουλάχιστον που διάβαζα από παιδί και παρακολουθούσα, δεν έχει γίνει.  

Εχουν γίνει πολλές καταστροφές στους αιώνες, όμως τόσο μαζική καταστροφή, πολλών ατόμων μαζί, δεν έχει γίνει, ούτε και με τέτοιο τρόπο που έγινε η καταστροφή αυτή η δική μας, η Μικρασιατική Καταστροφή», είχε πει σε συνέντευξή της.

Η Φιλιώ Χαϊδεμένου με δυναμισμό που χαρακτηρίζει τις γενιές των Ελλήνων προσφύγων, έθεσε ως στόχο ζωής -και το πέτυχε- να συμβάλει προσωπικά και ουσιαστικά στο να μείνουν ζωντανά η ιστορική μνήμη και ο πολιτιστικός πλούτος του Μικρασιατικού Ελληνισμού.

 

Περισσότερα »