Πριν από περίπου 1500 χρόνια, Δεσπότης στην πόλη Καισαρεία της Καππαδοκίας ήταν ο Μέγας Βασίλειος, ο οποίος ζούσε ειρηνικά και αρμονικά με τους συνανθρώπους του. Υπήρχε κατανόηση, αλληλοβοήθεια, αλληλεγγύη και αγάπη μεταξύ τους.
Κάποια μέρα, ένα στρατηγός – τύραννος της περιοχής, που ήταν άπληστος, ζήτησε να του παραχωρήσουν όλο το χρυσάφι της πόλης, αλλιώς θα πολιορκούσε την πόλη με σκοπό την κατάκτηση και τη λεηλασία της.Ο Μέγας Βασίλειος προσευχόταν στο Θεό όλη τη νύχτα. Τον παρακαλούσε να σώσει την πόλη και τους ανθρώπους. Όταν ξημέρωσε, ο στρατηγός με το στρατό του κύκλωσε την πόλη από όλες τις μεριές. Μπήκε με τους ακολούθους του και ζήτησε να μιλήσει στον Δεσπότη, ο οποίος βρισκόταν στο ναό και προσευχόταν.
Ο σκληρόκαρδος στρατηγός
Ο αδίστακτος και οργισμένος στρατηγός με αλαζονεία και θράσος, απαίτησε όλο το χρυσάφι της πόλης και οτιδήποτε πολύτιμο υπήρχε σε αυτήν. Ο Μέγας Βασίλειος είπε πως οι κάτοικοι της πόλης ήταν άνθρωποι φτωχοί και δεν είχαν τίποτα να δώσουν στον πλεονέκτη στρατηγό. Τα λόγια αυτά όμως θύμωσαν περισσότερο τον στρατηγό, ο οποίος άρχισε να προειδοποιεί τον Δεσπότη πως θα τον εξορίσει πολύ μακριά από τον τόπο του. Τον απείλησε επίσης πως θα τον σκοτώσει αν παρακούσει.
Οι χριστιανοί της Καισαρείας, ακούγοντας τις απειλές, θέλησαν να βοηθήσουν τον αγαπημένο τους Δεσπότη. Μάζεψε λοιπόν ο καθένας ότι χρυσαφικό είχε στο σπίτι του για να το δώσουν στον άκαρδο στρατηγό, ο οποίος είχε αρχίσει να δίνει διαταγές στο στρατό του να επιτεθεί στους φτωχούς ανθρώπους της πόλης.
Το θαύμα και η σωτηρία
Ο Μέγας Βασίλειος, προσπαθώντας να προστατέψει την πόλη και τους κατοίκους της, προσευχήθηκε και μετά έδειξε στον στρατηγό το σεντούκι που είχε μέσα όλα τα μαζεμένα χρυσαφικά των κατοίκων.
Και τότε έγινε το θαύμα! Όταν ο άπληστος στρατηγός άνοιξε το σεντούκι κι ακούμπησε τα χέρια του πάνω στα χρυσαφικά, εμφανίστηκε μία λάμψη κι αμέσως μετά ένας λαμπρός καβαλάρης που χίμηξε με το στρατό του πάνω στον στρατηγό και τους ανθρώπους του. Πολύ γρήγορα ο κακός στρατηγός και ο στρατός του αφανίστηκαν. Ο φωτεινός και ολόλαμπρος καβαλάρης ήταν ο Άγιος Μερκούριος και οι στρατιώτες του ήταν οι άγγελοι.
Το πρόβλημα και η λύση από τον Θεό
Έτσι σώθηκε η Καισαρεία κι ο Δεσπότης της ενώ ανακουφίστηκε, βρέθηκε πάλι σε δύσκολη θέση και προβληματισμό. Έπρεπε να επιστρέψει τα χρυσαφικά στους φτωχούς κατοίκους και μάλιστα να πάρει ο καθένας ότι του ανήκε. Δεν έπρεπε να αδικηθεί κανείς. Αλλά αυτό ήταν πολύ δύσκολο και μάλλον ανέφικτο. Τότε ο Μέγας Βασίλειος παρακάλεσε το Θεό να τον βοηθήσει κι Εκείνος του έδωσε φώτιση και λύση.
Ο Δεσπότης φώναξε τους βοηθούς και τους διακόνους και τους ζήτησε να ζυμώσουν μικρά ψωμάκια, όπου μέσα στο κάθε ψωμάκι θα έβαζαν και λίγα χρυσαφικά. Όταν τα ετοίμασαν, ο Δεσπότης τα μοίρασε στους ανθρώπους της πόλης, σαν ευλογία. Όλοι οι κάτοικοι απόρησαν στην αρχή, μα η έκπληξη έγινε τεράστια όταν κόβοντας η κάθε οικογένεια το ψωμάκι της έβρισκε μέσα τα δικά της χρυσαφικά.
Ήταν λοιπόν ένα πολύ ιδιαίτερο ψωμάκι που έφερε στους ανθρώπους μεγάλη χαρά κι ευλογία. Έτσι, από τότε φτιάχνουμε κι εμείς τη βασιλόπιτα με το φλουρί της, για την πρώτη μέρα του καινούργιου χρόνου, για τη μέρα του Αγίου Βασιλείου! Σύμφωνα με την παράδοση, αυτός που βρίσκει στο κομμάτι του το φλουρί, είναι και ο τυχερός της χρονιάς!
