Φιλία
Αν και απ’ όλους αναγνωρίζονται οι φιλικοί δεσμοί ως εξαιρετικά σημαντικοί και για τα άτομα και για την κοινωνία, εντούτοις σπάνια υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις που απαιτούνται για την ύπαρξή τους, τόσο παλιότερα όσο και σήμερα. Παρ’ όλα αυτά οι άνθρωποι πάντα νιώθουν την ανάγκη για τη σύναψη τέτοιων δεσμών, μια και η έλλειψή τους οδηγεί σε προβλήματα και αδιέξοδα.
Ζητήματα
- αξία φιλίας (ατομική & κοινωνική)
- προϋποθέσεις φιλίας
- εμπόδια φιλίας (αίτια "προϋποθέσεων)
- συνέπειες αφιλίας (αρνητικές συνέπειες "φιλικών δεσμών)
Πρόλογος
- Ορισμός
- Φιλία είναι ένας συναισθηματικός δεσμός, μια αμφίδρομη επικοινωνία ψυχών μεταξύ δύο ή περισσότερων προσώπων ή ευρύτερων ομάδων, που εκδηλώνεται ενεργά και έμπρακτα. Με τη φιλία δηλαδή δεν εννοούμε μόνο την αγαθή προδιάθεση ή την απλή συμπάθεια, αλλά φτάνουμε σ’ ένα ψυχικό δόσιμο, μια υπέρβαση του εαυτού μας, του εγωισμού μας, μια άδολη προσέγγιση προς τον άλλο, τον φίλο, προς το άλλο άτομο.
- Αμφίδρομη επικοινωνία ψυχών, δέσιμο, δεσμός, ένωση
- Παραδείγματα φιλίας: {[Δάμων-Φιντίας, Ορέστης-Πυλάδης, Αχιλλέας-Πάτροκλος]: Προσοχή!}, Μέγας Βασίλειος-Γρηγόριος
- Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη οι άνθρωποι συνδέονται «διά το χρήσιμον, δι’ ηδονήν και δι’ αγαθόν». (Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Θ’, 1-11.) Τρία είναι δηλαδή τα είδη της φιλίας, τα «φιλητά»:
- Η φιλία που έχει ως κίνητρο-σκοπό «το χρήσιμον» (το συμφέρον-η ωφέλεια).
- Η φιλία που έχει ως κίνητρο «το ηδύ» (η ηδονή, η απόλαυση, η ευχαρίστηση).
- Η φιλία που έχει ως σκοπό «το αγαθόν» (το ηθικό καλό, η αρετή, η ανθρωπιά) (Αυτή την τελευταία την θεωρεί τέλεια, ουσιαστική. Τις άλλες των φαύλων)
Κυρίως Θέμα
Ε1. Αξία φιλίας (Γιατί νιώθουν οι άνθρωποι την ανάγκη για σύναψη φιλικών δεσμών;)
α)ατομική
- αγάπη, παρέα, διασκέδαση
- μοναξιά, επικοινωνία, μετακένωση, αλτρουισμός
- συμπαράσταση στις δύσκολες στιγμές, στήριξη, βοήθεια
- ενθάρρυνση, προτροπή-αποτροπή
- προϋπόθεση επίλυσης ατομικών προβλημάτων
- ασφάλεια, προστασία
- κοινωνικοποίηση, ολοκλήρωση προσωπικότητας & χαρακτήρα
- αυτογνωσία (σε ατομικό επίπεδο)
- …
β)κοινωνική
- κοινωνική συνοχή, εθνική ενότητα
- εύρυθμη λειτουργία θεσμών
- προϋπόθεση διαλόγου
- προϋπόθεση επίλυσης κοινωνικών προβλημάτων, συνεργασία
- κοινωνική πρόοδος, ευημερία
- αυτογνωσία (σε κοινωνικό επίπεδο)
- ελάττωση φαινομένων κοινωνικής παθογένειας: βία…
- διακρατική συνεργασία
- …
Ε2. Προϋποθέσεις φιλίας
- εξάλειψη «ηδέως & χρησίμου», συμφέροντος-ιδιοτέλειας
- ειλικρίνεια, αλήθεια, εμπιστοσύνη, αγάπη
- σεβασμός (στην προσωπικότητα του φίλου και γενικότερα στην ανθρώπινη οντότητα), αξιοπρέπεια
- κατανόηση
- κοινά ενδιαφέροντα
- εγωισμού, συγχώρεση, συγνώμη, θυσία, υποχωρήσεις
- επαφή-επικοινωνία
- …
Ε3. Εμπόδια Φιλίας (αίτια προϋποθέσεων)
α)Εξωτερικά (εν γένει)
- έντονος ρυθμός ζωής
- αστυφιλία, δυσκολία επικοινωνίας (γιγαντοπόλεις…)
- υλιστική εποχή, εποχή που δεν ευνοεί συναισθηματικές εκδηλώσεις (όπως η φιλία)
- εμπορευματοποίηση των πάντων & της φιλίας
- τεχνολογική ανάπτυξη-εξειδίκευση συλλογική εργασία
- φαινόμενα αλλοτρίωσης σε: εργασία, διασκέδαση, σχέσεις…
- η κρίση του σύγχρονου πολιτισμού και των αξιών γενικότερα
- άμετρη κακή χρήση Μ.Μ.Ε. (κυρίως τηλεόρασης)
- …
β)Εσωτερικά (ατομικά)
- εγωισμός-αδυναμία υπέρβασης «εγώ»
- διάθεσης για «θυσία»
- καχυποψία, φόβος…
- κυριαρχία: συμφέροντος, ωφελιμισμού, ιδιοτέλειας, σκοπιμότητας, υστεροβουλίας, υποκρισίας, αυτοπροβολής, επίδειξης…
- …
Ε4. Συνέπειες Αφιλίας (αρνητικές συνέπειες φιλικών δεσμών)
- επίταση εσωστρέφειας, μοναξιά, απομόνωση
- περιθωριοποίηση
- ρηχές σχέσεις, επιφανειακές, τυπικές, κενές περιεχομένου
- υποκατάστατα επικοινωνίας: έξαλλη διασκέδαση, τεχνητοί παράδεισοι, μονόδρομη επικοινωνία μέσω Μ.Μ.Ε….
- έλλειψη συμπαράστασης στις δυσκολίες
- έλλειψη εμπιστοσύνης, ανασφάλειες, φόβοι ψυχοφάρμακα…
- βία, εγκληματικότητα
- αδυναμία προσέγγισης των λαών επισφαλής ειρήνη
- αδυναμία πραγμάτωσης ανθρωπογνωσίας-αυτογνωσίας (γνώθι σαυτόν)
- τροχοπέδη για συνεργασία γενική πρόοδο-ευημερία
- …
Επίλογος
- Συμπέρασμα: αναγκαία η ύπαρξη φιλικών δεσμών…
O κολλητός κάνει καλό στην υγεία!
Ειρήνη Βενιού, εφ. Το Βήμα, 13/2/2012
Η ύπαρξη ενός καλού φίλου κατά την παιδική ηλικία ενισχύει σώμα και πνεύμα
Οι φίλοι είναι πολύ σημαντικοί σε ό,τι αφορά τη σωματική και νοητική ανάπτυξη των παιδιών
Τεράστια είναι η σημασία του «κολλητού» κατά την παιδική ηλικία, καθώς σύμφωνα με καναδούς επιστήμονες, προσφέρει μια ψυχολογική «ασπίδα» απέναντι σε στρεσογόνους παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα υγείας σε μικρές αλλά και σε μεγαλύτερες ηλικίες.
«Η συντροφιά ενός καλού φίλου τη στιγμή που ένα δυσάρεστο γεγονός λαμβάνει χώρα στη ζωή ενός παιδιού, έχει άμεση επίδραση στο σώμα αλλά και στην ψυχή του» εξηγεί ο δρΓουίλιαμ Μπουκόφσκι, καθηγητής Ψυχολογίας, επικεφαλής του Κέντρου για την Έρευνα στην Ανθρώπινη Ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο Κονκόρντια στο Μόντρεαλ και ένας εκ των συγγραφέων της μελέτης. «Για παράδειγμα, εάν ένα παιδί είναι μόνο και δεχθεί την επίπληξη του δασκάλου του ή τσακωθεί με έναν συμμαθητή του, τότε παρατηρείται αύξηση των επιπέδων της ορμόνης (του στρες) κορτιζόλης και μείωση της αυτοεκτίμησής του» προσθέτει ο ειδικός.
Η «τονωτική ένεση» της φιλίας
Κατά τη διάρκεια της μελέτης, οι ερευνητές ζήτησαν από 55 αγόρια και 48 κορίτσια από την πέμπτη και έκτη τάξη του δημοτικού να καταγράψουν τα συναισθήματα και τις εμπειρίες τους σε ένα ημερολόγιο, για μια χρονική περίοδο τεσσάρων ημερών. Κατά τη διάρκεια του συγκεκριμένου διαστήματος οι ειδικοί παρακολουθούσαν παράλληλα τα επίπεδα κορτιζόλης των νεαρών συμμετεχόντων, λαμβάνοντας συχνά δείγμα σάλιου. Όπως αναφέρουν οι καναδοί επιστήμονες με σχετική τους δημοσίευση στο επιστημονικό περιοδικό «Developmental Psychology», κάθε φορά που τα παιδιά βίωναν μια δυσάρεστη εμπειρία τα επίπεδα κορτιζόλης στον οργανισμό τους αυξάνονταν ενώ αντίθετα η αυτοεκτίμησή τους έκανε «βουτιά». Παρατήρησαν όμως, ότι όταν το αρνητικό συμβάν διαδραματιζόταν παρουσία του κολλητού τους, οι αλλαγές που παρατηρούνταν τόσο στα επίπεδα κορτιζόλης όσο και στην ψυχολογική κατάσταση των παιδιών ήταν περιορισμένες.
Η παιδική ηλικία επηρεάζει τη μακροπρόθεσμη υγεία
Οι ερευνητές υπογραμμίζουν πως ό,τι βιώνουμε κατά την παιδική ηλικία μάς επηρεάζει αργότερα ως ενήλικες. «Οι σωματικές και ψυχολογικές αντιδράσεις που είχαμε εμφανίσει ως παιδιά απέναντι σε δυσάρεστα γεγονότα, μας συνοδεύουν και επηρεάζουν τη μετέπειτα ζωή μας» αναφέρει ο δρ Μπουκόφσκι. «Η αυξημένη έκκριση κορτιζόλης μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές σωματικές αλλαγές, όπως π.χ. η αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος και η επιβράδυνση της οστικής ανάπτυξης. Το αυξημένο στρες μπορεί να οδηγήσει στην επιβράδυνση των ρυθμών της ανάπτυξης του παιδιού» καταλήγει ο καθηγητής.
Απρόσωπη σύνταξη: ένα πρόβλημα ανθρώπινης προσέγγισης
Σαράντος Καργάκος, Προβληματισμοί, εκδ. Gutenberg, τόμος Ε’, Αθήνα 1989, σελ. 183-190
«Κοινωνία της Μοναξιάς»… ένα οξύμωρο σχήμα που, επειδή είναι μια πραγματικότητα, εκφράζει με παραστατικότητα το μεγάλο πρόβλημα της εποχής μας. Δείχνει το μεγάλο μας «κατόρθωμα» να ενώσουμε δυο λέξεις με τόσο διαφορετικό νόημα: την κοινωνία, που σημαίνει επικοινωνία, και τη μοναξιά, που σημαίνει απομόνωση, αποξένωση, έλλειψη επικοινωνίας. Έτσι αυτό που σήμερα ονομάζουμε κοινωνία, από σύνολο συνδεόμενων λειτουργικά ανθρώπων, γίνεται σύνολο μοναξιάς (…)
(…) Η επιζήτηση της ευκολίας έκανε άχρωμη κι ανούσια τη ζωή μας. Προτιμάμε το τηλέφωνο από τον άμεσο διάλογο, το βίντεο από τον κινηματογράφο, το αυτοκίνητο από τον περίπατο, το γουόκμαν από τη συναυλία. Είναι αντιληπτό πια ‑όσο ποτέ άλλοτε‑ ότι φυσάει ο παγερός άνεμος της μόνωσης (…)
(…) Είναι αναντίρρητα ο ρυθμός και η ένταση της καθημερινής ζωής που, γεμίζοντας τον άνθρωπο με περιττές μέριμνες και παγιδεύοντάς τον μέσα σε πολυάριθμες και χωρίς νόημα συμβάσεις, τον κάνει να νιώθει πως ενώ διαγωνίζεται την κάθε στιγμή με χιλιάδες ανθρώπους, είναι τόσο έρημος, όσο και οι κάκτοι της ερήμου του Μεξικού (…)
(…) Άλλοτε ένας άγνωστος διαβάτης έβρισκε την πόρτα και την καρδιά ανοιχτή. Τώρα η επίσκεψη γίνεται ύστερα από προειδοποίηση. Για να φορέσουμε το καλό μας πρόσωπο! Δεν έχουμε εμπιστοσύνη στο συνάνθρωπο, γιατί δεν έχουμε ούτε στον εαυτό μας. Κλειδωνόμαστε, κλειδαμπαρωνόμαστε, βάζουμε συστήματα συναγερμού, απαγορεύουμε στο παιδί μας ‑το ακόμα ανυποψίαστο‑ ν’ ανοίξει την πόρτα, να μιλά σε αγνώστους, γιατί έτσι πιστεύουμε ότι περιφρουρούμε την ασφάλειά μας ‑και ως ένα βαθμό την περιφρουρούμε, εκεί που έχουν φτάσει τα πράγματα. Ένα όμως είναι βέβαιο: στεκόμαστε στο ακρόχειλο της αβύσσου και φοβόμαστε μη μας σπρώξει κάποιος, ενώ στο βάθος το εσωτερικό μας κενό είναι τέτοιο, που καταντά αδύνατο να κρατήσουμε την εσωτερικής μας ισορροπία (…)
(…) Μα το κακό ολοένα προχωράει. Η προπαγάνδα ‑πολιτική, κοινωνική, εμπορική‑ μοιάζει με σκληρό σφυροκόπημα που προσπαθεί να μας επιβάλει ένα προϊόν: μια πίστη, μια ιδέα, μια οργάνωση, ένα καθεστώς… Όλοι οι τρόποι επικοινωνίας, ο άμεσος λόγος, το ραδιόφωνο, ο τύπος, η τηλεόραση λειτουργούν σαν μεταμόσχευση νωτιαίου μυελού. Ο χώρος που απομένει στο μυαλό μας από την καθημερινή φροντίδα, καλύπτεται από το σύνθημα. Ο άνθρωπος δεν έχει δυνατότητα να συλλογιστεί, να κοιτάξει ο ίδιος τον εαυτό του, να φιλοσοφήσει, να αισθανθεί, να τραγουδήσει. Ακόμα και το τραγούδι προσφέρεται έτοιμο.
Τελικά συμβαίνει να μην υπάρχει άνθρωπος, ενώ υπάρχουν άνθρωποι. Ο καθένας μας είναι μια σύμπτωση ανάμεσα σ’ εκατομμύρια άλλες συμπτώσεις. Δεν πιστεύουμε πια στην αξία του ανθρώπου. Όταν λέμε τιμή, δεν εννοούμε την τιμή του αλλά το πόσο πουλιέται. Έτσι ο άνθρωπος συγκαταλέγεται στην κατηγορία των πραγμάτων. Δεν είναι επώνυμη υπόσταση, με προσωπική ιστορία και ιδιαιτερότητα, αλλά μονάδα ενός ομοιογενούς συνόλου μ’ ένα χαρακτηριστικό: την απροσωπία. Όλοι τοποθετούνται στον κόσμο της «απρόσωπης σύνταξης».
Είναι γεγονός πως ζούμε σ’ έναν άφιλο κόσμο. Χιλιάδες γυάλινα μάτια μάς κοιτούν. Δεν υπάρχουν φίλοι· υπάρχουν γνωστοί. Αυτοί οι τυπικοί γνώριμοι μπορεί να μας εξυπηρετούν, δεν μπορούν όμως να γεμίσουν το κενό της μοναξιάς. Τα πρόσωπα σήμερα είναι επαγγελματικές κατηγορίες, πολιτικές παρατάξεις, τυπολογικές έννοιες, που σχετίζονται μεταξύ τους στιγμιαία και εξωτερικά, με το δούναι και λαβείν της καθημερινής συναλλαγής, κι όχι μόνιμα, σταθερά, συναισθηματικά με την καθαυτό ανθρώπινη προσωπική τους διάσταση. Ο άλλος μας πιέζει κι εμείς νιώθουμε την απουσία του.
Ωστόσο, πέρα από την αποξένωση του ανθρώπου από τον άνθρωπο υπάρχει πάντα και η αποξένωση από τον εαυτό του. Αυτή η βαθιά διάβρωση αλλοτριώνει, εντείνει και επιτείνει το υπαρξιακό κενό. Η μόνωση είναι κυρίως μια εσωτερική απουσία. Όσοι δε χάρηκαν την ευδοκία της εσωτερικής ζωής, όσοι δε συνομίλησαν με τον εαυτό τους, όσοι υπηρέτησαν τη σύμβαση χωρίς να ανησυχήσουν, χωρίς να αγρυπνήσουν, θα ένιωσαν σίγουρα τον τρόμο του κενού. Η γλώσσα της σιωπής είναι πραγματικά μια βελούδινη γλώσσα που κάποτε λυτρώνει κατεβάζοντας τον άνθρωπο από το ύψος που φέρνει ίλιγγο στο βάθος που φέρνει γαλήνη. Παρ’ όλα αυτά, κάποια νωθρά πνεύματα και άδειες ψυχές προσμένουν να τις γεμίσει η παρουσία ενός άλλου, ενώ κι ο άλλος είναι μια άδεια ψυχή, ανίκανη να συντηρήσει τον εαυτό της και πολύ περισσότερο να δοθεί.
Σήμερα βέβαια δεν υπάρχουν Ροβινσώνες σε κάποια απομακρυσμένα νησιά. Υπάρχουν όμως οι Ροβινσώνες των πολυάνθρωπων πόλεων. Αυτοί έχουν περισσότερο κι από το ναυαγό την ανάγκη από ένα απαλό, γεμάτο αγάπη χέρι, που θα τους χαρίσει ένα χάδι, έτσι αυθόρμητα, χωρίς υπολογισμούς. Η κοινωνία μας κολυμπάει στη θάλασσα της μοναξιάς. Ζούμε σαν ναυαγοί κι αναζητούμε σανίδα σωτηρίας. Γύρω μας αναρίθμητα συντρίμμια μα κανένα αποκούμπι. Κι όταν εμείς αποφασίσουμε να ζητήσουμε βοήθεια, να «εκπέμψουμε sos», όπως γράφουν οι νεαροί στους τοίχους της Αθήνας, θα αντιληφθούμε έκπληκτοι ότι κι ο άλλος, απ’ τον οποίο αποτραβηχτήκαμε, έχει την ανάγκη μας. Μένει να αποφασίσουμε αν θα απλώσουμε τα χέρια.
Ίσως ήρθε ο καιρός να καταλάβουμε πως παρατράβηξε το περιστατικό του Οδυσσέα. Βουλώνουμε τα αυτιά μας με κερί, για να μην ακούμε· ούτε κι ο άλλος όμως μας ακούει. Είναι ζήτημα ζωτικής σημασίας να μαζέψουμε τα αγκάθια μας, που τα ορθώσαμε σαν το σκαντζόχοιρο, γιατί όταν πλησιάζουμε ο ένας τον άλλον πληγωνόμαστε κι όταν απομακρυνόμαστε παγώνουμε. Δεν είμαστε βέβαια ναυαγοί σε κάποιο έρημο νησί. Αλλά αυτό δεν κάνει καλύτερη τη θέση μας. Εκείνοι τουλάχιστον μπορούν να ατενίζουν το πέλαγος και να ελπίζουν. Η δική μας ματιά κόβεται στα απέναντι ντουβάρια. Μπορεί να μην κλείνουμε στο μπουκάλι μηνύματα, κλείνουμε όμως σε μπουκάλι τις ελπίδες μας. Ο ναυαγός θα χαιρετήσει και θα μιλήσει με το θαλασσοπούλι, που θα περάσει έτσι απρόσμενα χωρίς να το καλέσει. Εμείς όμως, αν δεν συνειδητοποιήσουμε πως είναι δικιά μας ευθύνη να μάθουμε να αγαπάμε, θα καταδικάσουμε ‑ακούσια ίσως‑ την ψυχή μας να μείνει για πάντα έρημη σαν έρημη πλατεία την ώρα της βροχής.
Αυτό που πρέπει να προσπαθήσουμε στο μέλλον είναι να δημιουργήσουμε και να δημιουργηθούμε. Όχι να μας δημιουργήσουν. Κάποτε πρέπει να νιώσουμε πως έκφραση υψηλής πολιτικής είναι να φυτεύεις λουλούδια. Κι όχι μόνο στο χώμα αλλά και στο χώρο της ψυχής.
Περί Φιλίας εν γένει
Τσιρόπουλος Κ., Η αμφισβήτηση του κατεστημένου, σελ. 69-70
Η φιλία είναι διάλογος ψυχών. Κι η μορφή του διαλόγου αυτού βρίσκεται σ’ έκπτωση. Οι φιλίες των σημερινών ανθρώπων είναι επίπεδες, συχνότατα συμφεροντολογικές σχέσεις, είναι παραγεμίσματα της ανίας, πρόσωπα που μας συνοδεύουν σ’ ένα κινηματογράφο, σε μια διασκέδαση σε μια εκδρομή. Τίποτε περισσότερο. Κι όμως η φιλία είναι κάτι σημαντικά περισσότερο: είναι έρωτας ηθικός και γενναίος δύο ανθρώπινων υπάρξεων που νιώθουν την παρουσία του άλλου ως απαραίτητη για τη ζωή και την πνευματική προκοπή, τη γαλήνη και την πληρότητα της καρδιάς τους.
Παναγιωτόπουλος, Ι.Μ., Οι σκληροί καιροί, σελ. 136
Ο δεσμός της φιλίας κατάντησε «corporation». «Είμαστε φίλοι» δε σημαίνει «αγαπιούμαστε και μπορούμε να προσφερθούμε κατά πάντα ο ένας στον άλλο»· αλλά σημαίνει «τα συμφέροντά μας για λίγο ή για περισσότερο καιρό συνταιριάζονται, οι ιδεολογίες μας για λίγο ή για περισσότερο καιρό συνταυτίζονται, η ανάγκη να ξεδώσουμε προκαλεί την ανάγκη να βρεθούμε, για ορισμένο διάστημα χρόνου, μαζί». Η συνύπαρξη, αυτός ο κατά βάθος κυνικός όρος της εποχής, και στην πολιτική και στην κοινωνική και σε κάθε άλλη εκδήλωση της ανθρώπινης δραστηριότητας, θέλει να πει: «Σε μισώ και με μισείς, αυτό είναι βέβαιο· επιθυμώ να σε εξοντώσω και επιθυμείς να με εξοντώσεις, κι αυτό είναι βέβαιο· αλλά αν σε εξοντώσω θα εξοντωθώ κι εγώ· κι επειδή δεν έχω καμιά διάθεση να εξοντωθώ, προτιμώ να ζήσω ειρηνικά σιμά σου και, αν το μπορέσω, να σε συντρίψω σιγά-σιγά, ύπουλα και μεθοδικά, μέσα σε μια θάλασσα χαμόγελα και φιλοφρονήματα...
Τσιριντάνης Α.Ν., Εμείς οι Έλληνες, εκδ. «Συζήτησις», Αθήνα 1978, σελ. 51-52
Πρώτα-πρώτα, όταν μιλάμε περί κρατών φίλων, δεν κυριολεκτούμε. Φίλοι μεταξύ κρατών δεν υπάρχουν. «Το θαύμα που λέγεται φιλία» εμφανίζεται μεταξύ ανθρώπων. Αλλά μεταξύ κρατών, όπως και μεταξύ νομικών προσώπων γενικώς, φιλία δεν υπάρχει. Κάθε κράτος έχει τους σκοπούς του, τις επιδιώξεις του αλλά όχι τους συναισθηματισμούς του. Τα κράτη έχουν imperium, αλλά δεν έχουν καρδιά. Και φιλία χωρίς καρδιά δε γίνεται. Λοιπόν, ούτε εμείς ούτε κανένα άλλο κράτος στον κόσμο δεν έχομε κράτη φίλους.
Προσοχή όμως! Φίλους δεν έχουν τα κράτη, γιατί δεν έχουν καρδιά. Οι λαοί όμως έχουν καρδιά κι επομένως έχουν φίλους. Εκείνο που τους οδηγεί δεν είναι πάντοτε ψυχροί υπολογισμοί, αλλά είναι και συναισθηματισμοί.
Παναγιωτόπουλος Ι.Μ., Ο σύγχρονος άνθρωπος, Οι εκδόσεις των φίλων, Αθήνα 21977, σελ. 68-69
Ο κόσμος μας, παρόλα τα θαυμαστά που του ομολογούμε, είναι ένας άφιλος κόσμος. Η φιλία είναι απλή αλληλογνωριμία, κυβερνημένη από τα συμφέροντα. Τα συμφέροντα συνενώνουν ή χωρίζουν τους ανθρώπους πολύ περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Οι παροδικές συζεύξεις είναι ο νόμος της εποχής. Όλοι αναζητούμε τον «πλησίον», αλλά με τη μικρότερη δυνατή δαπάνη...
Δείξε µου τους φίλους σου να σου πω την... αµυγδαλή σου!
Ένα μικρό τµήµα του εγκεφάλου µας που λέγεται αµυγδαλή, είναι εκείνο που «µαγνητίζει» γύρω µας τους φίλους και τους γνωστούς. Ερευνητές από το Γενικό Νοσοκοµείο της Μασαχουσέτης στη Βοστώνη, διαπίστωσαν πρόσφατα ότι η αµυγδαλή είναι µεγαλύτερη στους ανθρώπους που διάγουν ιδιαίτερα κοινωνικό βίο απ’ ό,τι σε εκείνους που έχουν στενότερο κύκλο φίλων και γνωστών.
Αυτό, σύµφωνα µε τους επιστήµονες, ισχύει για άντρες και γυναίκες όλων των ηλικιών. Όπως µάλιστα λένε, τα αποτελέσµατα της έρευνας που έκαναν – και τα οποία δηµοσιεύτηκαν στο «Nature Neuroscience» – είναι τα πρώτα που υποδεικνύουν έναν σαφή συσχετισµό ανάµε-σα σε µία συγκεκριµένη περιοχή του εγκφάλου και στον αριθµό αλλά και την πολυπλοκότητα των κοινωνικών σχέσεων ενός ανθρώπου.
Η αµυγδαλή είναι µία σχετικά µικρή περιοχή του εγκεφάλου. Πρόκειται για µία περίπλοκη νευρική δοµή, που το σχήµα της µοιάζει µε αµύγδαλο και η οποία θεωρείται ότι διαδραµατίζει καθοριστικό ρόλο στη συναισθηµατική µας έκφραση, στη γοητεία που ασκούµε σε άλλους ανθρώπους, στην αποµνηµόνευση προσώπων και ονοµάτων αλλά και στη διαχείριση των κοινωνικών σχέσεων. Οι επιστήµονες µε επικεφαλής την ψυχολόγο Λίζα Φέλντµαν Μπάρετ χρησιµοποίησαν την τεχνική της µαγνητικής απεικόνισης του εγκεφάλου για να µετρήσουν το µέγεθος της αµυγδαλής σε 58 ανθρώπους ηλικίας 19 έως 83 ετών. ∆ιαπίστωσαν ότι ο όγκος της κυµαινόταν από δυόµισι κυβικά χιλιοστόµετρα µέχρι και λίγο περισσότερο από πέντε κυβικά χιλιοστόµετρα.
Στους εθελοντές που µετείχαν στην έρευνα, έδωσαν να συµπληρώσουν ένα ερωτηµατολόγιο µε σκοπό να αποκαλύψουν την έκταση και τη συχνότητα των κοινωνικών επαφών τους (πόσους ανθρώπους συναντούσε ο καθένας τους και πόσο συχνά), καθώς επίσης και την πολυπλοκότητά των σχέσεων αυτών (όπως για παράδειγµα αν ο προϊστάµενος ορισµένων εξ αυτών ήταν και φίλος τους).
Με τον τρόπο αυτόν οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι τα άτοµα µε µεγαλύτερη αµυγδαλή διατηρούν κι ένα µεγαλύτερο δίκτυο φίλων και γνωστών ενώ ταυτόχρονα οι σχέσεις αυτές είναι και πιο πολύπλοκες.
Το τέλος της παρέας
Μαρία Λίλα, εφ. Τα Νέα, 2/11/2006
Οι φίλοι έχουν αντικατασταθεί από τις «γνωριμίες» και τα chat rooms
«Όλα τείνουν να γίνουν virtual - εικονικά δηλαδή. Ακόμα και οι φίλοι, η παρέα, δεν είναι πια δίπλα μας. Είναι στο κινητό, στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και αλλού».
Ο 29χρονος ιδιωτικός υπάλληλος Κώστας Ντουλαβέρης αποδίδει τη μοναχικότητα των νέων ανδρών στις σκληρές συνθήκες και τον έντονο ανταγωνισμό στους χώρους εργασίας. «Σίγουρα σε όλα αυτά έχουμε οδηγηθεί εξαιτίας των πολλών εργασιακών υποχρεώσεων, που δεν μας αφήνουν χρόνο και κουράγιο να βγούμε και να συναντηθούμε με φίλους μετά τη δουλειά», λέει χαρακτηριστικά.
Πριν από 20 χρόνια, οι κοινωνιολογικές μελέτες έδειχναν ότι οι άνδρες είχαν κατά μέσο όρο 3 με 4 φίλους «κολλητούς». Σήμερα οι φίλοι έχουν περιοριστεί σε 1 με 2 και έχουν μειωθεί κατά πολύ οι ώρες «για την παρέα».
«Παρ' όλο που δεν υπάρχουν ειδικές μελέτες για την Ελλάδα», λέει η συμβουλευτική ψυχολόγος Ευαγγελία Νακοπούλου, «θα μπορούσαμε να πούμε ότι σαφώς τα τελευταία χρόνια, οι άνθρωποι έχουν απομονωθεί περισσότερο. Ιδιαίτερα ο Έλληνας μεγαλώνει και μαθαίνει πως πρέπει να είναι δυνατός, να μη μοιάζει ευάλωτος και γι' αυτό να μην ανοίγεται εύκολα και να μη μοιράζεται τα συναισθήματά του».
«Είναι ο νευρωτικός τρόπος ζωής μας που δεν αφήνει φιλίες να ανθήσουν», υποστηρίζει ο βιολόγος - διευθυντής του Κέντρου Σεξουαλικής και Αναπαραγωγικής Υγείας, κ. Σταμάτης Παπαχαρίτος. «Οι φίλοι έχουν αντικατασταθεί από τις "γνωριμίες" - τυπικές σχέσεις με ανθρώπους που μπορούν να φανούν χρήσιμοι για την επαγγελματική και κοινωνική ανέλιξη ενός άνδρα. Σε αυτό το πλαίσιο δεν υπάρχει χώρος για πραγματικές φιλίες. Ορισμένες επαγγελματικές και συναδελφικές σχέσεις γίνονται στενότερες, όμως οι άνδρες δεν ανοίγονται πια και δεν εκμυστηρεύονται τα προβλήματά τους στους άλλους». «Δραστηριοποιούμαι κοινωνικά πολύ, συναναστρέφομαι πολλούς ανθρώπους, αλλά δεν μπορώ να πω ότι έχω φίλους με την έννοια του αδελφού που τα ξέρει όλα για μένα», λέει ο 40χρονος Αλέξης Νικολάου, στέλεχος μάρκετινγκ σε πολυεθνική εταιρεία. «Πολλές φορές οι υποχρεώσεις στη δουλειά και μετά τα οικογενειακά προγράμματα και οι δεσμεύσεις δεν σου αφήνουν χρόνο για φίλους. Περνούν 6 μήνες και συνειδητοποιείς ότι δεν έχεις δει τον καλύτερό σου φίλο, με τον οποίο πήγες σχολείο μαζί και μεγάλωσες στην ίδια γειτονιά».
Υπάρχει όμως και η αντίθετη άποψη: «Στα chat rooms και το Ίντερνετ κάνεις φίλους», υποστηρίζει ο 20χρονος Μιχάλης Φωτιάδης. «Καθημερινά αφιερώνω δύο ώρες στο chat και γνωρίζω όλο και περισσότερους ανθρώπους με κοινά ενδιαφέροντα. Βέβαια, οι πιο πολλοί μιλάμε με ψευδώνυμο και δεν έχω γνωρίσει κανέναν από κοντά. Όμως, υπάρχει επαφή - εικονική ίσως, αλλά υπάρχει».
Σε έρευνες που έχουν γίνει κυρίως στις ΗΠΑ, υπολογίζεται ότι ο κάθε άνδρας συγκρατεί στη μνήμη του 750 ονόματα γνωστών και τις φυσιογνωμίες τους, όμως όσο περνούν τα χρόνια από αυτούς ελάχιστοι είναι οι φίλοι του. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, οι φίλοι είναι 3 με 4 μέχρι τα 40 και μειώνονται σταδιακά μέχρι την ηλικία των 60 ετών, όπου πλέον τα προβλήματα υγείας οδηγούν σε μεγαλύτερη αποξένωση.
