Όταν ο Χριστόφορος Κολόμβος ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με του Ινδιάνους της Καραϊβικής ένα κοσμοϊστορικό γεγονός έλαβε χώρα: ο μεν ποντοπόρος εκπολιτιστής κατάλαβε για πρώτη φορά στη ζωή του τι σημαίνει «εξωκανιβαλισμός», οι δε ανυποψίαστοι ιθαγενείς κατάλαβαν και αυτοί από πρώτο χέρι τι σημαίνει ευρωπαϊκή ιμπεριαλιστική ανθρωποφαγία!
Βλέποντάς τους απολίτιστους να τρώνε τους εχθρούς τους, γιατί πίστευαν πως έτσι θα τους εξαφάνιζαν μια για πάντα και θα αντλούσαν τις δυνάμεις τους, ο Χριστόφορος βρήκε μία πρώτης τάξεως ευκαιρία να τους ξεπαστρέψει, καθώς στα μάτια του δεν ήταν παρά «υπάνθρωποι που έτρωγαν ανθρώπους», άρα κατώτεροι των Ευρωπαίων, άρα όχι καλύτεροι από ζώα, άρα... η απόφαση ήταν τελεσίδικη: οι επικίνδυνοι ανθρωποφάγοι έπρεπε να εξαλειφθούν και η γη τους να κλαπεί.
Ωστόσο, το ρόλο του απειλητικού, επικίνδυνου, «ξένου» κανίβαλου δεν τον έπαιζε πάντοτε ο απολίτιστος ιθαγενής, αλλά ενίοτε και ο εκπολιτισμένος μέθυσος ναυτικός εξερευνητής: όταν λόγου χάρη οι Ισπανοί έφτασαν στη Μέση Αμερική ή όταν ο Ντέιβιντ Λίβινγκστον ήρθε σε επαφή με ορισμένες αφρικανικές φυλές, οι άμοιροι Αζτέκοι και Αφρικανοί «πάνιασαν» από τον τρόμο τους, καθώς νόμιζαν πως οι λευκοί επισκέπτες ήταν κανίβαλοι.
Ο όρος «εξωκανιβαλισμός» προσδιορίζει την πρακτική βρώσης ανθρώπινης σάρκας ατόμων προερχόμενων από διαφορετική κοινωνική ομάδα, με σκοπό τον εκφοβισμό, την απομύζηση της δύναμης του άλλου ή ως έκφραση της κυριαρχίας επί των εχθρών.
Ορισμένες φυλές ιθαγενών στις νήσους Φίτζι διατηρούσαν κάποια κανιβαλικά τελετουργικά, σύμφωνα με τα οποία οι αιχμάλωτοι εχθροί βασανίζονταν, θανατώνονταν και εν τέλει τρώγονταν δημόσια.
Παλαιοανθρωπολογικές έρευνες έχουν δείξει ότι πριν από 100.000 χρόνια οι Νεάντερταλ σφαγιάζονταν μεταξύ τους, ενώ ανθρώπινα κόκαλα που έχουν βρεθεί σε διάφορες περιοχές στη Γαλλία, την Κροατία και την Ιταλία φέρουν σημάδια από εργαλεία εκδοράς. Και μάλιστα όχι ως αποτέλεσμα τελετουργικών πράξεων, αλλά – όπως υποδεικνύουν οι τόποι στους οποίους εντοπίστηκαν – με σκοπό τη σφαγή και τη βρώση.
Οι ανθρωπολόγοι διακρίνουν το φαινόμενο της ανθρωποφαγίας σε δύο κατηγορίες: τον κανιβαλισμό με σκοπό την επιβίωση και τον εθιμικό κανιβαλισμό.
Ο πρώτος είναι αυτό που συμβαίνει κάθε φορά που το καχεκτικό από την πείνα κογιότ (από το γνωστό καρτούν) φαντασιώνεται σε συννεφάκι πάνω από το κεφάλι του τον μπιπ-μπιπ ψητό σε πιατέλα και να αχνίζει. Πρόκειται για μία αποδεκτή και συγχωρητέα από τη δύση μορφή κανιβαλισμού, καθώς αποσκοπεί στην επιβίωση. Κλασικό παράδειγμα το πραγματικό περιστατικό της πτώσης αεροπλάνου, που μετέφερε ομάδα ράγκμπι της Ουρουγουάης, στις Άνδεις και το οποίο έγινε επιτυχημένη ταινία.
Ο δεύτερος έχει να κάνει με τη βρώση ανθρώπινης σάρκας στο πλαίσιο ενός κοινωνικά επιβαλλόμενου τελετουργικού πλαισίου που περνά από γενιά σε γενιά, διασφαλίζοντας τη συνέχεια της μνήμης της ομάδας.
Και αυτός όμως με τη σειρά του διακρίνεται σε δύο κατηγορίες: τον εξωκανιβαλισμό και τον ενδοκανιβαλισμό, με τον δεύτερο να τελείται κυρίως από φυλές του Αμαζονίου ως μία μορφή πένθους, καθώς το πτώμα του εκλιπόντα τρώγεται με σκοπό να τον φέρει κανείς για πάντα μέσα του.
Το πιο ενδιαφέρον όμως απ' όλα τα είδη κανιβαλισμού είναι ο επονομαζόμενος «κυτταρικός κανιβαλισμός» ή «αυτοκανιβαλισμός» στην κατηγορία του οποίου υπαγόμαστε όλοι ανεξαιρέτως.
Κατά βάθος όλοι είμαστε κανίβαλοι: τα κύτταρά μας καταβροχθίζουν ακατάπαυστα τον εαυτό τους, κάνοντας κομμάτια τη μοριακή σύστασή τους με σκοπό την ανακύκλωσή τους και τη δημιουργία νέων τμημάτων του οργανισμού.
