Την τελευταία του πνοή άφησε το βράδυ της Πέμπτης ο πρώην πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής, Νέλσον Μαντέλα, μετά από νοσηλεία του σε νοσοκομείο της Πρετόρια. Τον τελευταίο μήνα, η κατάσταση της υγείας του ήταν ιδιαίτερα επιβεβαρυμένη, καθώς είχε υποστεί λοίμωξη του αναπνευστικού.
Η σοβαρότητα της κατάστασής του ήταν μάλιστα τέτοια, που τα μέσα ενημέρωσης της χώρας φιλοξένησαν από την πρώτη στιγμή στα πρωτοσέλιδά τους τίτλους, όπως "Είναι πλέον καιρός να τον αφήσουν να φύγει" (Sunday Times).
Ο Νέλσον Μαντέλα άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 95 ετών...
Ποιος ήταν ο Νέλσον Μαντέλα
Στο Δημοτικό σχολείο όπου φοίτησε, η δασκάλα του, του έδωσε το όνομα Νέλσον, καθώς συνηθιζόταν στα παιδιά που φοιτούσαν στο σχολείο, να δίνονται "χριστιανικά" βρετανικά ονόματα.
Μετά τον θάνατο του πατέρα του, το 1927, ο νεαρός Νέλσον έλαβε από τους πρεσβύτερους τα απαραίτητα ερεθίσματα, ώστε να οραματίζεται μία ζωή μαχόμενος υπέρ της ελευθερίας των ανθρώπων, από κάθε μορφής καταπίεση.
Ξεκίνησε σπουδές στις Τέχνες, στο University College of Fort Hare, αλλά δεν τις ολοκλήρωσε, καθώς αποβλήθηκε για τη συμμετοχή του σε φοιτητικές διαδηλώσεις. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Ν. Αφρικής και επέστρεψε στο Fort Hare, για την αποφοίτησή του, το 1943.
Για να μην παντρευτεί παρά τη θέλησή του, μετέβη στο Γιοχάνεσμπουργκ, όπου εργάστηκε ως φύλακας σε ορυχείο. Εκεί γνώρισε έναν μεσίτη, που τον σύστησε στον Lazar Sidelsky, ο οποίος με τη σειρά του, του έδωσε την ευκαιρία να γράφει άρθρα μέσω της δικηγορικής του εταιρείας, Witkin Eidelman & Sidelsky.
Στο ίδιο διάστημα, ξεκίνησε σπουδές στη Νομική σχολή του Πανεπιστημίου του Witwatersrand, από όπου έφυγε το 1948, χωρίς να πάρει το πτυχίο του. Ακολούθησαν σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, όπου επίσης δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του.
Λίγο αργότερα, 2 επιπλέον χρόνια σπουδών στα Νομικά, επέτρεψαν στον Μαντέλα και τον φίλο του, Oliver Tambo, να ανοίξουν την πρώτη δικηγορική εταιρεία μαύρων, "Mandela & Tambo", τον Αύγουστο του 1952.
Τελικώς, πήρε το πτυχίο του παρακολουθώντας μαθήματα, κατά τους τελευταίους μήνες της παραμονής του στη φυλακή. Δεν παρευρέθηκε στην τελετή της ορκωμοσίας του, στο Κέιπ Τάουν.
Η πολιτική δράση και ο αγώνας κατά του Απαρτχάιντ
Αν και είχε αναπτύξει πολιτική δράση από το 1942, το 1944 έγινε μέλος του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου (African National Congress - ANC), όπου συνέδραμε στη δημιουργία του Συνασπισμού Νεολαίας.
Σιγά σιγά αναρριχήθηκε στις τάξεις του ANC, υιοθετώντας μία πιο "επιθετική" πολιτική γραμμή, το "Πρόγραμμα Δράσης".
Το 1952 τέθηκε επικεφαλής της κίνησης πολιτικής ανυπακοής, ενάντια σε 6 άδικους νόμους της κυβέρνησης. Επρόκειτο για καμπάνια του ANC και του Ινδικού Κογκρέσου Νοτίου Αφρικής (South African Indian Congress).
Ακολούθησε η σύλληψη του Μαντέλα και 19 ακόμη για τη συμμετοχή τους στην καμπάνια και η καταδίκη τους σε 9 μήνες καταναγκαστικών έργων, με 2ετή αναστολή.
Ο αποκλεισμός από το ANC, η ισόβια κάθειρξη και η εκλογή του ως Προέδρου της Ν. Αφρικής
Στα τέλη του 1952 δέχθηκε τον πρώτο αποκλεισμό από το ANC, και ως πρόσωπο υπό περιορισμό, δεν μπορούσε παρά να παρακολουθεί μυστικά τις εξελίξεις, ακόμη κι όταν στις 22 Ιουνίου του 1955, υιοθετήθηκε η "Χάρτα της Ελευθερίας" της Ν. Αφρικής.
Η "Χάρτα της Ελευθερίας" ήταν η δήλωση της Συμμαχίας των Κογκρέσων της Ν. Αφρικής (African National Congress, South African Indian Congress, South African Congress of Democrats και Coloured People's Congress).
Το ANC, κόμμα του Μαντέλα, είχε στείλει 50.000 εθελοντές σε πόλεις και περιοχές της επαρχίας, για να συγκεντρώσουν υπογραφές πολιτών της Ν. Αφρικής, με αίτημα την ελευθερία τους. Το πρώτο άρθρο της Χάρτας αναφέρει χαρακτηριστικά "Ο λαός θα κυβερνήσει".
Στις 5 Δεκεμβρίου του 1955, ο Νέλσον Μαντέλα συνελήφθη μαζί με άλλους 156 ακτιβιστές. Η δίκη για προδοσία που ακολούθησε, διήρκεσε 28 μήνες. Ο ίδιος αθωώθηκε στις 29 Μαρτίου του 1961.
Το 1960, ο Μαντέλα υποστήριξε τη δημιουργία στρατιωτικής μονάδας εντός του ANC, ο επικεφαλής του οποίου, τον Ιούνιο του 1961, επεξεργάστηκε την πρότασή του, σκεπτόμενος πως όσοι ήθελαν να εμπλακούν στη χρήση βίαιων μέσων, στηρίζοντας τον Μαντέλα, δεν θα αποτρέπονταν από το ANC. Αυτό οδήγησε στον σχηματισμό του "Umkhonto we Sizwe" (Spear of the Nation).
Στις 11 Ιανουαρίου του 1962, έφυγε κρυφά από τη Ν. Αφρική, με το όνομα David Motsamayi. Ταξίδεψε σε όλη την ήπειρο και έφτασε στην Αγγλία, όπου αναζήτησε στήριξη.
Εκπαιδεύτηκε στο Μαρόκο και την Αιθιοπία και επέστρεψε στη Ν. Αφρική, τον Ιούλιο του 1962. Στις 5 Αυγούστου συνελήφθη και κατηγορήθηκε για παράνομη έξοδο από τη χώρα και προτροπή των εργατών σε απεργία. Καταδικάστηκε σε 5 χρόνια καταναγκαστικών έργων στη φυλακή της Πρετόρια.
Μεταφέρθηκε στη φυλακή Robben Island και επέστρεψε στην Πρετόρια στις 12 Ιουνίου.
Μέσα σε διάστημα ενός μήνα, η Αστυνομία ανακάλυψε κρυψώνα στη Rivonia, που χρησιμοποιούσε το ANC, συλλαμβάνοντας ακτιβιστές και μέλη του κόμματος.
Τον Οκτώβριο του 1963, ο Μαντέλα και 9 ακόμη κατηγορήθηκαν για δολοπλοκία, με στόχο τη βίαιη πτώση της κυβέρνησης, στη δίκη που έμεινε γνωστή ως "Rivonia Trial".
Αντιμέτωπος με τη θανατική ποινή, αυτά τα λόγια είπε ενώπιον του δικαστηρίου:
"Πολέμησα κατά της κυριαρχίας των λευκών και πολέμησα κατά της κυριαρχίας των μαύρων. Ονειρεύομαι το ιδανικό μίας δημοκρατικής και ελεύθερης κοινωνίας, όπου όλοι οι άνθρωποι θα ζουν μαζί, σε αρμονία, και με ίσες ευκαιρίες. Είναι ένα ιδανικό, για το οποίο ελπίζω να ζήσω και να πετύχω. Αν όμως αυτό χρειάζεται... είναι ένα ιδανικό, για το οποίο είμαι προετοιμασμένος να πεθάνω".
Στις 12 Ιουνίου του 1964, οχτώ από τους κατηγορουμένους, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου, καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη.
Ένας εξ αυτών οδηγήθηκε στη φυλακή της Πρετόρια, επειδή ήταν λευκός, ενώ οι υπόλοιποι οδηγήθηκαν στη φυλακή Robben Island.
Τον Μάρτιο του 1982, ο Μαντέλα μεταφέρθηκε στη φυλακή Pollsmoor στο Κέιπ Τάουν. Βγήκε για λίγο από τη φυλακή, καθώς χρειάστηκε να εγχειριστεί για προστάτη και επέστρεψε τον Νοέμβριο του 1958.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη φυλακή, η δημοφιλία του εκτοξεύτηκε στα ύψη. Θεωρήθηκε και χαρακτηρίστηκε ως ο πιο αξιόλογος μαύρος ηγέτης στη Νότιο Αφρική και έγινε σύμβολο της αντίστασης κατά του Απαρτχάιντ, θέτοντας τους θεμέλιους λίθους για την πτώση του ρατσιστικού καθεστώτος.
Το 1988 χρειάστηκε θεραπεία για φυματίωση και στις 7 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους μεταφέρθηκε στη φυλακή Victor Verster.
Οι πύλες της φυλακής άνοιξαν για την αποφυλάκισή του, την Κυριακή 11 Φεβρουαρίου του 1990, 9 μόλις ημέρες μετά την άρση αποκλεισμού του από το ANC κι όταν ο πρόεδρος Φρεντερίκ ντε Κλερκ, αναγνώρισε το ANC και ανέστειλε τις εκτελέσεις.
Με επιμονή και υπομονή, καθ' όλη τη διάρκεια της παραμονής του στη φυλακή, ποτέ δεν συμβιβάστηκε και δεν έκανε "εκπτώσεις" στις πολιτικές του πεποιθήσεις, για να αποφυλακιστεί.
Αμέσως μετά την αποφυλάκισή σου, από κοινού με τη δεύτερη γυναίκα του, ρίχτηκαν στον αγώνα επίτευξης των στόχων που τόσο ο ίδιος όσο και άλλοι είχαν θέσει 4 δεκαετίες νωρίτερα, οδηγώντας με τη δράση του στην πτώση του ρατσιστικού καθεστώτος.
Το 1991 πραγματοποιήθηκε το πρώτο εθνικό Συνέδριο του ANC, στη Νότιο Αφρική, όπου εξελέγη Πρόεδρος, διαδεχόμενος τον φίλο του, Oliver Tambo.
Το 1993 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, το οποίο μοιράστηκε με τον Φρεντερίκ ντε Κλερκ.
Στις 24 Απριλίου του 1994 ο Νέλσον Μαντέλα ψήφισε για πρώτη φορά στη ζωή του και στις 10 Μαΐου του 1994 έγινε ο πρώτος μαύρος, δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής.
Παραμένοντας πιστός στη δέσμευσή του, αποσύρθηκε από το αξίωμα του προέδρου, μετά την ολοκλήρωση μίας μόλις θητείας, το 1999.
Συνέχισε να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο Ίδρυμα για παιδιά που φέρει το όνομά του και δημιούργησε το 1995. Επίσης, δημιούργησε το Ίδρυμα Nelson Mandela και το Mandela-Rhodes Foundation.
Ένα πρόσωπο... πολλά ονόματα
Συχνά, ο Νέλσον Μαντέλα αποκαλείτο με διάφορα ονόματα, καθένα από τα οποία είχε τη δική του, ιδιαίτερη σημασία και όποιος αναφερόταν σε εκείνον με κάποιο από αυτά, έπρεπε να γνωρίσει τι σημαίνει.
- Rolihlahla: Το όνομα που έλαβε μόλις γεννήθηκε. Βάσει της isiXhosa, της τοπικής διαλέκτου της περιοχής όπου γεννήθηκε, σημαίνει "τραβώντας ένα κλαδί από το δέντρο", αλλά κυριολεκτικά σημαίνει "μπελάς". Ο πατέρας του επέλεξε αυτό το όνομα.
- Nelson: Αυτό το όνομα του δόθηκε την πρώτη μέρα, που πήγε στο σχολείο, από τη δασκάλα του, Miss Mdingane. Συνηθιζόταν την εποχή εκείνη, να δίνονται στα παιδιά που φοιτούσαν στο σχολείο βρετανικά ονόματα, κυρίως γιατί οι Βρετανοί δεν μπορούσαν να προφέρουν τα αφρικανικά ονόματα. Δεν είναι σαφές, γιατί η Miss Mdingane επέλεξε αυτό συγκεκριμένα.
- Madiba: Το όνομα της φυλής, στην οποία ανήκε ο Μαντέλα. Το όνομα της φυλής θεωρείται πιο σημαντικό από το επώνυμο ενός προσώπου, καθώς αναφέρεται στον πρόγονο, από τον οποίο κατάγεται. Mabiba ήταν το όνομα του αρχηγού της φυλής Thembu, που ηγείτο στο Τράνκσεϊ, τον 18ο αιώνα. Θεωρείται ιδιαίτερα ευγενής, εκείνος που το φέρει.
- Tata: Στη διάλεκτο isiXhosa σημαίνει "πατέρας" και είναι ίσως το πιο κοινό όνομα, που χρησιμοποιούσαν οι Νοτιοαφρικανοί, ανεξαρτήτως ηλικίας, όταν αναφέρονταν στον Νέλσον Μαντέλα.
- Khulu: Σημαίνει "σπουδαίος", "μεγάλος". Στη διάλεκτο ixiXhosa σημαίνει και "παππούς".
- Dalibhunga: Αυτό το όνομα δόθηκε στον Μαντέλα, όταν ήταν 16 ετών, οπότε και έζησε την παραδοσιακή ιεροτελεστία για το πέρασμα στον ανδρισμό. Σημαίνει "δημιουργός του συμβουλίου" ή "εκείνος που συγκαλεί τον διάλογο". Η αναφορά στον Μαντέλα με αυτό το όνομα συνοδευόταν με ένα επιφώνημα.
Η προσωπική ζωή και οι οικογενειακές τραγωδίες
Ο Νέλσον Μαντέλα, το 1944 παντρεύτηκε την Evelyn Mase, νοσοκόμα, με την οποία απέκτησαν δύο γιους, τον Madiba Thembekile ‘Thembi’ και τον Makgatho και δύο κόρες, που ονομάστηκαν και οι δύο Makaziwe.
Η πρώτη από τις δύο κόρες τους, πέθανε σε βρεφική ηλικία. Το ζευγάρι χώρισε το 1955 και το διαζύγιό τους εκδόθηκε το 1958.
Στις 14 Ιουνίου του 1958, παντρεύτηκε την κοινωνική λειτουργό Winnie Madikizela, με την οποία απέκτησαν δύο κόρες, την Zenani και την Zindziswa. Το ζευγάρι χώρισε το 1996.
Σε ηλικία 80 ετών, το 1988, παντρεύτηκε την τρίτη σύζυγό του, Graça Machel.
Η μητέρα του πέθανε το 1968 και ο μεγαλύτερος γιος του, έχασε τη ζωή του σε τροχαίο το 1969. Δεν του επετράπη να παρευρεθεί στην κηδεία τους.
Σε τροχαίο έχασε και τη δισέγγονή του, το 2010.
Μία ζωή με απαρέγκλιτη προσήλωση στις Αξίες
Καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του, ο Νέλσον Μαντέλα δεν υπαναχώρησε από την πίστη του στις αξίες της Δημοκρατίας, της Ισότητας, της ειρήνης και της διαρκούς μάθησης.
Παρά τις τρομερές προκλήσεις που δέχθηκε, ποτέ δεν "απάντησε" στον ρατσισμό με ρατσισμό.
Η ζωή του αποτελεί πηγή έμπνευσης για όλους όσοι είναι θύματα καταπίεσης και στέρησης, αλλά και για όλους. όσοι είναι αντίθετοι στην καταπίεση και τη στέρηση.
Κάθε χρόνο, στις 18 Ιουλίου, γιορτάζεται η Διεθνής Ημέρα Νέλσον Μαντέλα. Καθιερώθηκε το 2009 από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, για να τιμηθεί η "προώθηση και η ποιότητα της ειρήνης", για την οποία αγωνίστηκε. Ήταν η μέρα των γενεθλίων του...
