Σε ανοιχτή επιστολή προχώρησε η δημοσιογράφος Φαίη Ι. Καραβίτη προς τον πρόεδρο του ΑΠΕ-ΜΠΕ, Α. Σκυλάκο, με κοινοποίηση στο ΔΣ της ΕΣΗΕΑ-ΠΟΕΣΥ, στην οποία δηλώνει πως δέχθηκε παρεμβάσεις ώστε να γίνει διαφορετική μετάφραση στις δηλώσεις της καγκελαρίου Μέρκελ και να σβηστεί η λέξη «λιτότητα» από το κείμενο. Ακολουθεί Ολόκληρη η επιστολή με την καταγγελία της δημοσιογράφου:
κ. Αντώνη Σκυλλάκο
Βερολίνο, 14.4.2014
Κύριε Σκυλλάκο,
Λυπούμαι που αναγκάζομαι για μία ακόμη φορά να διαμαρτυρηθώ και επισήμως για την συμπεριφορά της Διεύθυνσης του ΑΠΕ-ΜΠΕ στο πρόσωπό μου. Το απόγευμα της Παρασκευής (11.4.2014) δέχθηκα τηλεφώνημα από τον συνάδελφο Αρχισυντάκτη Ιωάννη Νάνο, ο οποίος μου μετέφερε την «δυσαρέσκεια κύκλων της κυβέρνησης» για την απόδοση ανακοίνωσης της Καγκελαρίας σε σχέση με την επίσκεψη της γερμανίδας Καγκελαρίου Α. Μέρκελ στην Αθήνα.
Κατά τους «κύκλους», ο όρος «Sparmaßnahmen», ο οποίος αναφερόταν στην ανακοίνωση, έπρεπε να αποδοθεί ως «μέτρα εξυγίανσης» και όχι «λιτότητας», όπως είχα γράψει εγώ. Αμέσως έστειλα με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο τόσο στον κ. Νάνο όσο και στον Διευθυντή Σύνταξης Πέτρο Δημητρόπουλο το πρωτότυπο κείμενο στα γερμανικά, αλλά, ως πρώτο δείγμα, και το λήμμα των όρων από το έγκυρο ηλεκτρονικό λεξικό «Linguee», το οποίο αποδίδει όρους σε πλαίσιο πραγματικών κειμένων.
Στα αγγλικά, ο όρος ήταν ξεκάθαρα «austerity measures», χωρίς αμφιβολία, δηλαδή, «μέτρα λιτότητας» και αναφερόταν μάλιστα σε κείμενα οικονομικοπολοτικά, με θέμα την Ευρωζώνη και την κρίση στην Ελλάδα.
Ουδεμία απάντηση έλαβα από κάποιον εκ των προϊσταμένων μου, για να πληροφορηθώ αργότερα ότι έχει ακολουθήσει διόρθωση, με αντικατάσταση του όρου «λιτότητα» από τον όρο «εξυγείανση». Η λέξη μάλιστα γράφτηκε στο νέο τηλεγράφημα επανειλημμένα έτσι ακριβώς, ανορθόγραφα. Το παράδοξο ωστόσο είναι ότι και το τηλεγράφημα-διόρθωση έφερε την υπογραφή μου, χωρίς καν να ενημερωθώ σχετικά, γεγονός δεοντολογικά το λιγότερο απαράδεκτο.
Χωρίς σε οποιοδήποτε στάδιο της διαδικασίας να ενημερωθώ από κάποιον συνάδελφο, την Κυριακή (13.4.2013) πληροφορήθηκα έκπληκτη ότι το ΑΠΕ-ΜΠΕ εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία αιτιολογεί την διόρθωση που μετέδωσε, υποστηρίζοντας ότι «επρόκειτο περί ενός λάθους στη μετάφραση που το ΑΠΕ-ΜΠΕ όφειλε να διορθώσει».
Ως συντάκτρια του πρώτου τηλεγραφήματος, οφείλω λοιπόν κι εγώ να επισημάνω:
- Η διατύπωση στην ανακοίνωση της Καγκελαρίας, αναφέρει: «Ihr Besuch ist aber auch ein Signal, dass die Bundesregierung die erfolgreichen Sparmaßnahmen Griechenlands weiter unterstützen wird». Η μετάφραση του αποσπάσματος έγινε ως εξής:
«Η επίσκεψή της όμως είναι και ένα μήνυμα ότι η γερμανική κυβέρνηση θα συνεχίσει να στηρίζει τα επιτυχή μέτρα λιτότητας της Ελλάδας». Η επίμαχη φράση «die erfolgreichen Sparmaßnahmen», κατά την άποψη της Διεύθυνσης του ΑΠΕ-ΜΠΕ, έπρεπε να μεταφραστεί ως «Μήνυμα ότι η γερμανική κυβέρνηση θα συνεχίσει να στηρίζει την πορεία εξυγείανσης στην Ελλάδα μεταφέρει η καγκελάριος Άγγελα Μέρκελ στην Αθήνα…».
Στοιχειώδης γνώση της γερμανικής γλώσσας αρκεί προκειμένου να αντιληφθεί κανείς ότι η δεύτερη εκδοχή ουδεμία σχέση έχει με το γερμανικό κείμενο.
- Ως «μέτρα λιτότητας» μεταφράζει το «Sparmaßnahmen» και η γνωστή μηχανή μετάφρασης «Google Translate» (http://translate.google.com/#de/el/Sparmaßnahmen).
- Ως «austerity measures» αποδίδει τον όρο και η αγγλόφωνη υπηρεσία της Deutsche Welle, στην οποία, υποθέτω, δεν μπορεί να καταλογιστεί άγνοια του γενικότερου πλαισίου στο οποίο τοποθετείται η γερμανική κυβέρνηση (http://www.dw.de/greece-not-out-of-the-woods/a-17552774).
- Οι όροι «Sparmaßnahmen» και «Sparprogramm», οι οποίοι, για ευνόητους λόγους, απαντώνται τα τελευταία χρόνια εξαιρετικά συχνά στον γερμανικό Τύπο και σε δηλώσεις γερμανών αξιωματούχων, αποδίδονταν ως τώρα τόσο από το ΑΠΕ-ΜΠΕ όσο και από το σύνολο των ελληνικών ΜΜΕ ως «μέτρα λιτότητας» και «πρόγραμμα λιτότητας» αντίστοιχα. Μπορείτε να ανατρέξετε στο αρχείο σας – ενδεχομένως να χρειαστεί να εκδώσετε μερικές δεκάδες διορθώσεις. Η δε «εξυγίανση», με την οικονομική/πολιτική έννοια, αποδίδεται συνήθως στα γερμανικά ως «Sanierung» ή και «Konsolidierung».
- Σε ό,τι αφορά, τέλος, την «πλειάδα μεταφραστών και γερμανομαθών» την οποία επικαλείστε, θα με ενδιέφερε να μάθω εάν οι εν λόγω μεταφραστές και γερμανομαθείς προτίθενται να εκτεθούν και επωνύμως με την άποψή τους.
Το ζήτημα ωστόσο δεν πιστεύω ότι αφορά την ακριβή ή όχι μετάφραση μιας επίσημης ανακοίνωσης της Καγκελαρίας, καθώς η απόδοση που επιλέχθηκε αποτελεί ξεκάθαρα πολιτική επιλογή και όχι …προσήλωση στην γλωσσική ορθότητα.
Ανησυχητικότερο είναι το γεγονός ότι για δεύτερη φορά σε διάστημα τεσσάρων μηνών – και πάντα με αφορμή ανταλλαγή επισκέψεων μεταξύ Πρωθυπουργού και Καγκελαρίου – προϊστάμενός μου στο ΑΠΕ-ΜΠΕ επικαλείται «δυσαρέσκεια της κυβέρνησης». Υπενθυμίζω ότι την πρώτη φορά φθάσατε στο σημείο να με απειλήσετε και εγγράφως, επειδή αρνήθηκα να μεταδώσω «είδηση» η οποία αποδείχθηκε ψευδής (βλ. Επιστολές με αρ.Πρωτ. B508 και Α530). Διερωτώμαι λοιπόν, εύλογα, εάν το ΑΠΕ-ΜΠΕ είναι ανεξάρτητος οργανισμός με αποστολή την έγκυρη ενημέρωση των ΜΜΕ ή μηχανισμός κυβερνητικής προπαγάνδας.
Εκφράζω λοιπόν την απογοήτευσή μου, όχι μόνο για το γεγονός της παρέμβασης αυτής καθεαυτής, αλλά και για την επιλογή της Διεύθυνσης του ΑΠΕ-ΜΠΕ, χωρίς καν να με ενημερώσει, να με διασύρει δημοσίως, αποδίδοντάς μου την ευθύνη για την «ανάγκη» να εκδοθεί δεύτερο τηλεγράφημα ως διόρθωση.
Στην πραγματικότητα όμως ούτε αυτό θα έπρεπε να με ξαφνιάζει, καθώς η Διεύθυνση του Πρακτορείου ενάμιση χρόνο τώρα όχι μόνο δεν έχει ενδιαφερθεί να γνωρίσει τον ανταποκριτή του στο Βερολίνο, αλλά απαξιώνει να απαντήσει και σε σοβαρά υπηρεσιακά και εργασιακά ζητήματα που της έχουν τεθεί και παραμένουν άλυτα (πχ. εργασία μου επί επτά ημέρες την εβδομάδα χωρίς αμοιβή ή ρεπό επί 18 μήνες).
Κατόπιν τούτων, θα συμφωνήσετε, νομίζω, ότι οφείλω να υπερασπιστώ τόσο την επαγγελματική μου αξιοπρέπεια όσο και τα εργασιακά μου δικαιώματα. Η θέση του ανταποκριτή στο Βερολίνο, ειδικά αυτή την εποχή, είναι εξαιρετικά ευαίσθητη και απαιτητική και θα περίμενε κανείς ότι η Διεύθυνση του εθνικού Πρακτορείου Ειδήσεων θα επέλεγε, αν όχι να την κάνει ευκολότερη, τουλάχιστον να μην την υπονομεύει.
Για όλους αυτούς τους λόγους είμαι υποχρεωμένη να ενημερώσω τα συνδικαλιστικά όργανα του κλάδου.
Φαίη Ι. Καραβίτη»
Έντονες διαμαρτυρίες και από τον Σύλλογο Μεταφραστών Επιμελητών Διορθωτών
Επιστολή διαμαρτυρίας όμως για τη λογοκρισία του ΑΠΕ-ΜΠΕ στην ανακοίνωση της γερμανικής κυβέρνησης για την επίσκεψη της καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ με τίτλο:«ΑΠΕ-ΜΠΕ: Χαλκευμένες μεταφράσεις και δημοσιογραφία… για πρόβατα» έστειλε στη Γραμματεία της Διοίκησης του ΑΠΕ και ο Σύλλογος Μεταφραστών Επιμελητών Διορθωτών.
Το πλήρες κείμενο της ανακοίνωσης είναι το ακόλουθο:
«Από: Σύλλογος Μεταφραστών Επιμελητών Διορθωτών
Θέμα: ΑΠΕ-ΜΠΕ: Χαλκευμένες μεταφράσεις και δημοσιογραφία… για πρόβατα
Σε ένα καθεστώς όπως το σημερινό, ο «ελληνικός εθνικός δημοσιογραφικός οργανισμός ειδήσεων», το ενοποιημένο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΑΠΕ-ΜΠΕ), είναι λογικό κι επόμενο να πηγαίνει ασορτί με το ποιόν της κεντρικής, θεσμικής και εξωθεσμικής, εξουσίας στη χώρα. Τα κατορθώματα του ΑΠΕ-ΜΠΕ τις τελευταίες ημέρες είναι ήδη γνωστά και αξίζουν σημαίνουσα θέση στην ιστορία της φτηνής προπαγάνδας: Την Παρασκευή 11/4, ημέρα επίσκεψης της Γερμανίδας καγκελαρίου στην Αθήνα, οι ιθύνοντες του ΑΠΕ-ΜΠΕ θεώρησαν σκόπιμο να «διορθώσουν» δικό τους τηλεγράφημα-μετάφραση ανακοίνωσης της γερμανικής καγκελαρίας, μόνο και μόνο για να μετατρέψουν την αρχική διατύπωση «μέτρα λιτότητας της Ελλάδας» σε «πορεία εξυγείανσης [sic] στην Ελλάδα»• δύο εικοσιτετράωρα αργότερα, την Κυριακή 13/4, ημέρα απεργίας στον κλάδο του εμπορίου και απεργιακής συγκέντρωσης στην οδό Ερμού στην Αθήνα ενάντια στην κατάργηση της κυριακάτικης αργίας, οι ίδιοι φωστήρες-ποιμένες κάλυψαν «αντικειμενικά» και «απροκατάληπτα» τα απεργιακά δρώμενα (δηλαδή μια μεγάλη και πολύωρη συγκέντρωση σωματείων και συλλογικοτήτων, που δέχτηκε βάρβαρη επίθεση με χημικά από την αστυνομία, σε ώρα αιχμής μάλιστα), ενημερώνοντας όλα τα ΜΜΕ –και κατ’ επέκταση όλο τον πληθυσμό– της χώρας ότι «άνοιξαν, με την παρέμβαση της αστυνομίας, όσα μαγαζιά, χαμηλά στην Ερμού, είχαν κλείσει νωρίτερα υπό το φόβο των επεισοδίων από ομάδες “γνωστών-αγνώστων”, οι οποίοι δημιούργησαν φραστικά επεισόδια με πολίτες» (δείτε εδώ σχετική ανακοίνωση-καταγγελία του Συλλόγου Υπαλλήλων Βιβλίου-Χάρτου Αττικής).
Πέρα από την αυθόρμητη οργή που προκαλούν σε κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο τέτοιες χυδαίες χαλκεύσεις της ειδησεογραφίας, και συνεπώς της ίδιας της πραγματικότητας, από μια κρατικά ελεγχόμενη δημοσιογραφική Α.Ε., έχει σημασία να σταθεί κανείς και λίγο πιο ψύχραιμα μπροστά στο φαινόμενο, από τη σκοπιά του εργαζόμενου που βλέπει την πρακτική του, τη δουλειά του ή ακόμα και την τέχνη του να θίγονται από θλιβερούς κοντυλοφόρους, που βρέθηκαν αίφνης με εξουσία μιντιακού πυλωρού στα χέρια τους.
Και αν για την αισχρή παραποίηση στην κάλυψη μιας ημέρας απεργίας αρμόδια πρωτίστως να εκφραστούν είναι, εκτός από τους θιγόμενους απεργούς, τα σωματεία και οι συλλογικότητες του Τύπου και των ΜΜΕ, στον δικό μας Σύλλογο αναλογεί απολύτως ένα σχόλιο για την αισχρή παραποίηση μιας μετάφρασης και, κυρίως, για τη δικαιολόγηση αυτής της παραποίησης από τους ίδιους τους χαλκευτές. Ιδού λοιπόν πώς εξήγησε το ΑΠΕ-ΜΠΕ γιατί και πώς προέβη στη διόρθωση της μετάφρασης της γερμανικής ανακοίνωσης στις 11/4 (διατηρούμε όλες τις ανορθογραφίες του πρωτοτύπου, το οποίο αντιγράφουμε από εδώ):
Ορισμένα μέσα θέλησαν να εκμεταλλευτούν τη διόρθωση ενός τηλεγραφήματος που μεταδόθηκε από το ΑΠΕ- ΜΠΕ την Παρασκευή υπό τον τίτλο «Γερμανία: Μήνυμα στήριξης της Γερμανικής κυβέρνησης φέρνει στην Αθήνα η Αγ. Μέρκελ, αναφέρεται σε ανακοίνωση της Καγκελαρίας».
Στο πρώτο τηλεγράφημα αναφερόταν: «Μήνυμα ότι η γερμανική κυβέρνηση θα συνεχίσει να στηρίζει τα επιτυχή μέτρα λιτότητας της Ελλάδας μεταφέρει η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ στην Αθήνα…».
Στη διόρθωση το τηλεγράφημα είχε ως εξής: «Μήνυμα ότι η γερμανική κυβέρνηση θα συνεχίσει να στηρίζει την πορεία εξυγίανσης στην Ελλάδα μεταφέρει η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ στην Αθήνα...».
Είναι εμφανές ότι τα «επιτυχή μέτρα λιτότητας» είχαν αντικατασταθεί από το «πορεία εξυγίανσης».
Η επίμαχη λέξη είναι «sparkurs».
Όπως μας διαβεβαίωσε πλειάδα μεταφραστών και γερμανομαθών, προέρχεται από το ρήμα sparen (αποταμιεύω, εξοικονομώ, φείδομαι) και το ουσιαστικό kurs (πορεία, ρότα, πρόγραμμα).
Η αυστηρή του μετάφραση στα ελληνικά είναι «πορεία αποταμίευσης-εξοικονόμησης».
Ελαστικά το μεταφράζει κανείς «πρόγραμμα-πορεία-οδικό χάρτη συνετής διαχείρισης, αποταμίευσης, εξυγίανσης, συνετό κουμάντο», αλλά πάντως, όχι «λιτότητα». Είναι σαφές ότι επρόκειτο περί ενός λάθους στη μετάφραση που το ΑΠΕ- ΜΠΕ όφειλε να διορθώσει. Τα υπόλοιπα, ανήκουν στη σφαίρα της μυθοπλασίας.
Τέτοιο μνημείο αμορφωσιάς και παραβίασης κάθε έννοιας μεταφραστικής μεθοδολογίας και δεοντολογίας είχαμε πολύ καιρό να δούμε από τόσο περίβλεπτη και πανίσχυρη πηγή, και το δηλώνουμε αυτό εν πλήρη γνώσει ότι ζούμε σε μια χώρα όπου ο κάθε σκιτζής μπορεί να παριστάνει τον επισημότερο κήνσορα των τεχνών, των επιστημών και των δημόσιων ηθών και να μας προκαλεί εγκεφαλικά επεισόδια με τις τοποθετήσεις του.
Όμως το ΑΠΕ-ΜΠΕ διεκδικεί εν προκειμένω δάφνες πλήρους κρετινισμού. Ας προσπεράσουμε τον τύπο «εξυγίανση» του τηλεγραφήματος, ο οποίος επαναλαμβάνεται πολλάκις στη δικαιολόγηση και εναλλάσσεται αμέριμνα με τον σωστό τύπο «εξυγίανση»: ας το θεωρήσουμε αυτό μία ακόμα περίπτωση ανύπαρκτης γλωσσικής επιμέλειας σε ένα δημοσιογραφικό κείμενο, από τις μυριάδες που κατακλύζουν πλέον τις διαδικτυακές (κυρίως) «ενημερωτικές» γαλέρες, στο επίπεδο των οποίων αμέσως ξεπέφτει το «εθνικό» μας ειδησεογραφικό πρακτορείο.
Ας προσπεράσουμε ακόμα και τη γραφή γερμανικών ουσιαστικών με πεζό αρχικό («sparkurs», «kurs»), ένδειξη άγνοιας έστω και στοιχειωδών γερμανικών. Ας πάμε στα αμιγώς μεταφραστικά θέματα, δεχόμενοι χάριν της συζήτησης ότι ακόμα και ανορθόγραφοι στα ελληνικά, ακόμα και αστοιχείωτοι σε μια ξένη γλώσσα μπορούν να εκφέρουν άποψη για τη μετάφραση όρων αυτής της γλώσσας στα ελληνικά. Τι βλέπουμε λοιπόν εδώ;
Με την πιο μπακάλικη μεθοδολογία που μπορούμε να φανταστούμε, το ΑΠΕ-ΜΠΕ εντοπίζει την «επίμαχη» γερμανική λέξη Sparkurs (προφανώς από τις πρώτες φράσεις αυτής της ανακοίνωσης της γερμανικής καγκελαρίας) και, αφού καταστρατηγεί κάθε έννοια μεταφραστικής δεοντολογίας, επικαλούμενο μια ανώνυμη «πλειάδα μεταφραστών και γερμανομαθών», χωρίς ίχνος ελέγξιμης πηγής, χωρίζει τον όρο στα συνθετικά του, τα μεταφράζει ελεύθερα και ενώνει ξανά τις μεταφράσεις των συνθετικών ώστε να αποδώσει στα ελληνικά τον πλήρη όρο: sparen + Kurs = «εξοικονομώ» + «πορεία», μας συνιστούν, κατά το ΑΠΕ-ΜΠΕ, 29 κατασκευαστές πλυντηρίων, τους οποίους ελπίζουμε ότι κανείς συνάδελφος δεν θα συμβουλευτεί ποτέ στη δουλειά του. Αν δεν βιάζονταν τόσο να θέσουν σε εφαρμογή το πρόγραμμα ιδεολογικής πλύσης της κυβερνητικής προπαγάνδας, οι «ειδήμονες» αυτοί θα αρκούνταν σε μερικές δημόσιες πηγές, από εκείνες που κάθε μεταφραστής χρησιμοποιεί τακτικότατα (λ.χ., τη βάση της ΙΑΤΕ ή το λεξικό PONS, ή ακόμα ακόμα κι αυτή την άμοιρη και άβουλη μηχανική μετάφραση της Google), και θα απέδιδαν μια λεξούλα της καθημερινής γερμανόφωνης ειδησεογραφίας έτσι όπως την ξέρει όλος ο κόσμος, στη θεωρία και στην πράξη (δηλαδή στο πετσί του): «πολιτική λιτότητας» ή «πρόγραμμα λιτότητας».
Από την πλευρά μας, δεν έχουμε παρά δύο μόνο μεταφραστικές αντιπροτάσεις στους γλωσσοβοσκούς του ΑΠΕ-ΜΠΕ, με το υπεράνω ύφος εκατό οσφυοκαμπτών μαζί και τις μεθοδεύσεις των διαφόρων Μπαλτάκων, Φαήλων και Μουρούτηδων, που ηγούνται της νέας κρατικής ιντελιγκέντσιας. Αφού η «λιτότητα» δεν τους φαίνεται αρκετά successful και την «εξυγίανση» δεν ξέρουν να τη γράφουν σωστά, προτιμότερο θα ήταν να επιλέξουν μια ωραιότατη «ρότα συνετού κουμάντου», που ταιριάζει γάντι με τον ψευτομάγκικο και λαϊκιστικό λόγο της κρατούσας ακροδεξιάς κυβέρνησης.
Αν πάλι δεν ήθελαν να μπλέξουν καθόλου με αυτό τον μπελά της μετάφρασης, θα μπορούσαν οι άνθρωποι να επικαλεστούν νοσταλγικά το παρελθόν των σούπερ-μάρκετ και να μιλήσουν, απλά και σταράτα, για «πορεία HELLAS-SPAR». Ας τους αφήσουμε να τα αναλογιστούν αυτά και παράλληλα να αναρωτηθούν, κάπως πιο σοβαρά και μαζί με όλους τους όμοιούς τους, πώς στην ευχή προέκυψαν αυτές τις μέρες «Διαμαρτυρίες ενάντια στην πορεία εξυγίανσης της Ιταλίας – Δεκάδες τραυματίες στη Ρώμη».
Τι περίεργος που είναι τελικά ο πραγματικός κόσμος…
Σύλλογος Μεταφραστών Επιμελητών Διορθωτών»
koutipandoras.gr
